Giáo án PTNL bài Sang thu

 Mùa thu .......................

………………………………………………………………………………………………..

Mùa hạ .........................

………………………………………………………………………..

Mùa đông ...................

………………………………………………………………………………………………..

Mùa xuân.

Cỏ non xanh tân chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa

Hoạt động của giáo viên- học sinh

Nội dung

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

- Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động

- Phương pháp: Diễn giảng, thảo luận nhóm, trò chơi, tình huống có vấn đề

- Kĩ thuật: Động não, làm việc nhóm, khăn trải bàn, trình bày 1 phút

- Thời gian: (   )

* GV đặt câu hỏi:

 Em hãy nêu vài nét về tác giả Hữu Thỉnh?

- HS trả lời dựa vào phần đã soạn bài.

* Giáo viên giới thiệu chân dung của nhà thơ slides 1

* Giáo viên bổ sung: Hữu Thỉnh là thơ viết nhiều, viết hay về những con người, cuộc sống ở nông thôn, về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ông mang cảmt xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang chuyển biến nhẹ nhàng.

A. Giới thiệu chung:

1. Tác giả: Nguyễn Hữu Thỉnh ( 1942) là nhà thơ quân đội.

+ Ông là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước, viết hay về những con người, cuộc sống ở làng quê, về mùa thu.

* GV đặt câu hỏi:

 Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào ?

+ Những suy nghĩ của người lính từng trải qua một thời kì trận mạc và cuộc sống khó khăn sau ngày đất nước thống nhất đọng lại trong những vần thơ sang thu lắng sâu cảm xúc.

* Giáo viên lưu ý học sinh: Bài thơ được viết vào thời điểm chuyển từ hạ sang thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ với những thay đổi rõ rệt về không gian, thời gian. ( Ở Nam Bộ chỉ có 2 mùa mưa, nắng không có thời điểm chuyển giao mùa này)

2. Tác phẩm:

+ Viết cuối năm 1977

+ In trong tập " Từ chiến hào đến thành phố" xuất bản 1991.

* Giáo viên hướng dẫn cách đọc: Nhịp chậm, trầm lắng, đoạn cuối đọc với giọng thoáng chút suy tư.

* Giáo viên đọc mẫu trên slides 2 và  gọi  2 học sinh đọc, nhận xét.

* GV đặt câu hỏi:

? Hai từ chùng chình và dềnh dàng thuộc từ loại nào? Hãy giải nghĩa?

B. Đọc-Hiểu văn bản

 1.Đọc-Hiểu chú thích:

? Bài thơ được viết theo thể thơ nào ?

+ Cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước sự biến đổi của thiên nhiên từ cuối hạ sang thu

? Phương thức biểu đạt nào được tác gỉa sử dụng trong bài thơ ?

? Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì ?

- HS trả lời, GV nhận xét và bổ sung

+ Những quan sát, cảm nhận của tác giả về thiên nhiên mùa thu (cảm hứng về thiên nhiên vào thu).

* GV đặt câu hỏi:

? Xác định bố cục của văn bản, nêu nội dung của từng phần?

+ Khổ 1,2 Những cảm nhận về sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu

+ Khổ 3: Những suy ngẫm của tác giả.

2. Bố cục:

+ Thể thơ: Ngũ ngôn

+ PTBĐC: Biểu cảm

+ Bố cục: 2 phần

* GV gọi học sinh đọc khổ 1

* GV đặt câu hỏi:

Đất trời lúc thu sang được cảm nhận bằng tín     hiệu ban đầu nào?

- Hư­¬ng æi ph¶ vµo trong giã se

3. Phân tích:

a. Cảm nhận, tâm trạng của nhà thơ trước những tín hiệu báo thu sang:

* T ín hiệu đất trời lúc sang thu:

- Một mùi hương:hương ổi

? Mùi hương ấy gợi cho em liên tưởng đến miền không gian nào?

Miền Bắc VN đang vào thu

 Mùi hương được đặc tả ra sao?

Phả trong gió se

- Gió se: phả (tõ đặct¶):hương thơm như sánh lại đậm đặc, được gió se truyền đi náo nức.

Ph¶ lµ g×? Nh÷ng tõ nµo ®ång nghÜa víi ph¶? tại Sao t¸c gỉa kh«ng sdông nh÷ng tõ ®ã?

- Ph¶: to¶ vµo, trén lÉn.

- thæi, lan, tan,bay

Tõ ph¶: gîi t¶ nhÊt: hương thơm như sánh lại đậm  đặc, đ ược gió se truyền đi náo nức.Như vậy cùng với hương ổi báo hiệu thu sang còn có gió se( gió hơi lạnh và khô) báo hiệu thu sang.

? Thu về không chỉ nhận ra từ hương ổi, làn gió se mà còn nhận ra từ tín hiệu nào khác cũng báo hiệu đất trời sang thu?

- Sương : chùng chình:

? Nét Nt nào được tác giả sử dụng khi miêu tả về làn sương? (Dùng hành động của người để chỉ cho hành động của vật đó là NT?)tác dụng của chúng?->  

       Làn  sương được  nhân hoá, sương dềnh dàng, đủng đỉnh, chầm chậm, lững thững. Dường như sương cố ý giăng mắc chậm hơn mọi ngày. S­¬ng thu ë ®©y ta nhËn thÊy kh«ng ph¶i lµ “S­¬ng thu l¹nh, khãi thu x©y thµnh” cña T¶n §µ n¨m nao mµ lµ s­¬ng chøa ®ầy t©m tr¹ng : Bay qua ngâ nhµ nh­ng “Chïng ch×nh”. Cố ý bay chËm h¬n mäi ngµy (cã thÓ thay = dÒnh dµng, ®ñng ®Ønh, l÷ng th÷ng nh­ng nh÷ng tõ ®ó kh«ng ®ñ søc gîi b»ng tõ chïng ch×nh+tõ l¸y t­îng h×nh, mét tõ ®Çy søc gîi. Lµn s­¬ng Êy “Chïng ch×nh” nöa ®i nöa ë-NghÜa lµ chÝnh nã còng ph©n t©m : S­¬ng l­u luyÕn ®îi chê ai hay nuèi tiÕc ®iÒu g×. ChÝnh sù m¬ hå Êy cã søc kh¸m ph¸ vµ kh¬i gîi về mèc thêi gian. H×nh nh­ thu ®· vÒ?

-> từ láy tượng hình,nhân hoá :

dềnh dàng, đủng đỉnh, chầm chậm, nhẹ nhàng.

? Tác giả đón thu trong trạng thái nào? tìm từ  những  diễn tả trạng thái ấy?

 Hình như là tình thái từ bộc lộ thái độ của người nói với sự việc được nói đến trong cấu. Trong bài thơ này nhà thơ muốn nói thu đang đến rất gần, rất nhẹ, rất êm, nó chưa tách bạch giữa hai mùa. Chính vì thế nhà thơ có cảm giác hình như, chưa dám tin vào sự thật ấy.

- Bỗng: ngỡ ngàng, ngạc    nhiên

- Hình như- tình thái từ: chưa dám tin.

=> Cảm nhận tinh tế và tâm trạng ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng của nhà thơ khi chợt nhận ra những tín hiệu báo thu sang: tu đến từ những gì vô hình mờ ảo.

? Em cảm nhận được gì từ tâm hồn nhà thơ trước mùa thu?

- Nh¹y c¶m, yªu thiªn nhiªn, yªu mïa thu.

* GV gäi Häc sinh ®äc khæ 2

* GV đặt câu hỏi:

Trong khæ 2, không gian sang thu ®ưîc tiÕp tôc ph¸t hiÖn b»ng nh÷ng chi tiÕt nµo? - S«ng dÒnh dµng.

- Chim véi v·.

- §¸m m©y mïa h¹ v¾t nöa m×nh sang thu.

*  Không gian sang thu :

Một cảnh tượng như thế nào được gợi ra từ hình ảnh“ sông dềnh dàng?

C©u th¬ ®­a ta ®Õn víi nh÷ng con s«ng miÒn B¾c vµo thu, nã dÒnh dµng tr«i. N­íc d©ng cao, mÆt n­íc trong xanh, ªm ®Òm, lặng lẽ chảy (Nã kh«ng cuån cuén, µo ¹t, vÈn ®ôc nh­ n­íc s«ng mïa h¹...)

S«ng dÒnh dµng: nước chảy lặng lẽ, phẳng lặng

* GV đặt câu hỏi:

Đối lập với sự dềnh dàng của dòng sông là hình ảnh những cánh chim vội vã đã nói lên điều gì về cảnh đất trời lúc sang thu: Hết hạ, thu đã sang

-Chim vội vã bay về phương Nam tránh rét: Hết hạ, thu đã sang.

Nªn hiÓu h×nh ¶nh ®¸m m©y mïa h¹ v¾t nöa m×nh sang thu nh­ư  thÕ nµo?

 - HS thảo luận theo nhóm bàn

- GV nhận xét và trả lời:

- H×nh ¶nh ®¸m m©y mïa h¹ cßn sãt l¹i trªn bÇutrêi b¾t ®Çu trong xanh, thu đã bắt đầu sang.      Lúc đầu tác giả không dám tin, chỉ cảm nhận thu sang từ những gì vô hình mờ ảo nhưng nay   tác gi ả nhận thấy thu sang thật sự, chứng cứ  là rất nhiều sự vật vào thu: chim, mây, sông->   đất trời đã thực sự vào thu.

§¸m m©y mïa h¹ - v¾t nöa m×nh :

+ Mây mỏng như dải lụa

+ Ranh giới giữa mùa hạ- mùa thu

* GV đặt câu hỏi:

C¸i hay vÒ c¸ch mt¶ ( s«ng, m©y) lµ g×?

- Nh©n ho¸ => con s«ng duyªn d¸ng như­ con ngư­êi , ®©y lµ sù nh©n ho¸ liªn t­ưëng rÊt thó vÞ vÒ ®¸m m©y. H×nh ¶nh mïa h¹ ®­ưîc nèi víi mïa thu bëi ®¸m m©y l÷ng lê, l¶ng b¶ng trªn tÇng không lµm ngư­êi ®äc c¶m nhËn c¶ vÒ kh«ng gian & t/gian chuyÓn mïa thËt ®Ñp.

=> Bức tranh thu hiện ra với những chuyển biến nhẹ nhàng, rõ rệt.

* GV gọi Häc sinh ®äc khæ 3.

 * GV đặt câu hỏi:

Thời tiết sang thu tiÕp tôc ®ưîc gîi ra b»ng nh÷ng h×nh ¶nh nµo? VÉn cßn n¾ng.

- V¬i dÇn nh÷ng c¬n mưa.

- SÊm bít bÊt ngê…®øng tuæi.

b Những suy ngẫm của tác giả:

* Thời ti ết l úc sang thu:

- N ắng : vẫn còn

- Mưa: vơi dần

- Sấm: bớt bất ngờ

Ý nghĩa tả thực của các hình ảnh này là gì?

- HS thảo luận, trả lời.

     Nắng vẫn còn, mưa và sấm chớp thưa dần không còn dữ dội nữa. Hàng cây nhìn già đi. Cảnh vật tiết trời đã thay đổi. Tất cả những dấu hiệu mùa hạ tuy còn như đã giảm dần mức độ, cường độ. Tất cả đang lặng lẽ vào thu.

=> tả thực: Mùa hạ nhạt dần- thu đậm nét hơn

- HS thảo luận, trả lời.

Ngoài nghĩa tả thực, câu thơ cuối còn mang nhiều tầng nghĩa. Hãy phân tích?(H khá giỏi)

(Dùng hình ảnh nắng, mưa, sấm tác giả muốn chỉ   cho điều gì?phép tu từ nào được tác giả sử dụng?tác dụng của phép tu từ đó?)

- Mưa Ýt h¬n, sÊm nhá & th­ưa h¬n, kh«ng ®ïng ®oµng ®ét ngét vang rÒn như nh÷ng tia chíp xÐ r¸ch bÇu trêi håi th¸ng 6,7 n÷a. Hµng c©y kh«ng cßn bÞ bÊt ngê, giËt m×nh v× tiÕng sÊm n÷a. Hµng c©y còng như con ngưêi ®· ®øng tuæi, ®· tr¶i nghiÖm nhiÒu nªn v÷ng vµng, b×nh tÜnh h¬n trưíc nh÷ng t¸c ®éng bÊt ngê cña ngo¹i c¶nh, cña cuéc ®êi. Hai c©u th¬ kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ t¶ c¶nh sang thu mµ cßn chÊt chøa bao ®iÒu chiªm nghiÖm về con ngưêi & cuéc sèng-> Suy ngẫm của tác giả ( viết *)

( lời tâm sự của H ữu Thỉnh khi viết bài thơ)

* Suy ngẫm của tác giả:

-> - nắng, mưa, sấm - khó khăn, gian khổ, vang động bất thường - Hàng cây đứng tuổi- người từng trải-

=>  Ẩn dụ:  khi con người đã tửng trải thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.

Bµi th¬ gîi trong lßng ngưêi ®äc nh÷ng c¶m nhËn g× vÒ thiªn nhiªn, ®/nưíc, con ngưêi tõ mïa h¹ chuyÓn sang thu?

4. Tổng kết:

a Nội dung:

+ Cảm nhận tinh tế trước mùa thu vào thời điểm giao mùa

+ Suy ngẫm sâu lắng về con người và cuộc đời.

* Ý nghĩa văn bản: Bài thơ thể hiện những cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên trong khoảng khắc giao mùa.

Nhµ th¬ c¶m nhËn ®ưîc sù chuyÓn mïa ®ã b»ng c¸c gi¸c quan nµo?

- Khøu gi¸c, thÞ gi¸c, trÝ tưëng tưîng.

Trong bµi, cã nh÷ng tõ nµo em cho lµ gîi c¶m nhÊt?t¸c gØa ®· sdông c¸c phÐp tu tõ nµo ®Ó miªu t¶?

Häc sinh ®äc ghi nhí.

? Hãy vẽ sơ đồ tư duy khái quát nội dung bài học với c ác từ khoá sau?

 Nhóm 1: tác giả, tác phẩm

 Nhóm 2 : Nội dung

 Nhóm 3: Nghệ thu ật- Ý nghĩa

b Nghệ thuật:

 + Khắc hoạ được hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm, đặc sắc về thời điểm giao mùa hạ-thu ở nông thôn vùng đồng bằng Bắc Bộ.

+ Sáng tạo trong việc sử dụng từ ngữ, phép nhân hoá, phép ẩn dụ.

c Ghi nhớ:  (SGK 71)

C. Luyện tập: Slides 6 vẽ sơ đồ  tư duy

+ T ừ khoá: Sang thu

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

- Mục tiêu: Học sinh vận dụng những kiến thức mới đã học ở phần hình thành kiến thức vào các tình huống cụ thể thông qua hệ thống bài tập

- Phương pháp:

- Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn

- Thời gian: (   )

Từ văn bản Sang thu của Hữu Thỉnh, em hãy viết một đoạn văn trình bày cảm nhận của mình lúc sang thu

C. Luyện tập

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

- Mục tiêu: Sử dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề, nhiệm vụ trong thực tế

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn trải bàn

- Thời gian: ( )

? Vẽ bản đồ tư duy cho văn bản

HOẠT ĐỘNG MỞ RỘNG, TÌM TÒI, SÁNG TẠO

- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.

- Phương pháp: thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ

- Thời gian: ( )

? Tìm đọc những bài thơ viết về mùa thu và nghe những bài hát về mùa thu