Giải bài 41: Chất béo

Giải bài 41: Chất béo - Sách hướng dẫn học Khoa học Tự nhiên 9 tập 2 trang 49. Sách này nằm trong bộ VNEN của chương trình mới. Dưới đây sẽ hướng dẫn trả lời và giải đáp các câu hỏi trong bài học. Cách làm chi tiết, dễ hiểu, Hi vọng các em học sinh nắm tốt kiến thức bài học..

A. Hoạt động khởi động

Em hãy quan sát những hình ảnh trong sách giáo khoa và cho biết thành phần chính của những loại thực phẩm đó.

Gia đình em thường dùng loại thực phẩm nào để xào, nấu, rán thức ăn?

Trả lời:

Thành phần chính của các thực phẩm là: chất béo.

Gia đình em thường dùng dầu ăn, mỡ để xào, nấu, rán thức ăn.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

I. Trạng thái tự nhiên

Trong sách giáo khoa là một số hình ảnh về nguồn chất béo trong tự nhiên. Từ nguồn gốc này ta thu được những loại chất béo nào?

Trả lời:
Từ nguồn gốc, ta thu được hai loại chất béo: dầu thực vật, mỡ động vật.

II. Tính chất vật lí

Tiến hành các thí nghiệm dưới đây và bổ sung thông tin vào cột.

Tên thí nghiệm	Cách tiến hành	Nhận xét
1. Quan sát về trạng thái, màu sắc, mùi vị.	Quan sát mẫu mỡ lợn và mẫu dầu cải/ dầu dừa/ dầu lạc. Ngửi mùi của dầu cải/ dầu dừa, dầu lạc. Ngửi mùi của dầu cải/ dàu dừa/ dầu lạc. Nêu nhận xét	Trạng thái: $...$ Màu sắc: $....$ Mùi vị: $......$
2. Nghiên cứ về tính tan	Thả một ít mỡ lợn vào một cốc nước. Rót một ít dầu ăn vào cốc nước khác. Khuấy hay lắc 2 cốc cùng một lúc rồi dừng lại. Để lắng một lúc.	Tính tan trong nước của dầu mỡ: $..............$
	Thả một ít mỡ lợn vào một cốc rượu etylic. Rót một ít dầu ăn vào cốc khác đựng rượu etylic. Khuấy hoặc lắc hai cốc cùng một lúc rồi dừng lại. Để lắng lại một lúc.	Tính tan trong rượu etylic của dầu mỡ: $..............$

Hãy nêu kết luận chung về tính chất vật lí cơ bản (trạng thái, màu sắc, mùi vị, tính tan) của dầu ăn, mỡ ăn.

Trả lời:

Tên thí nghiệm	Nhận xét
1. Quan sát về trạng thái, màu sắc, mùi vị.	Trạng thái: rắn, lỏng tùy điều kiện. Màu sắc: trắng đục, vàng, ... Mùi vị: không mùi
2. Nghiên cứu về tính tan trong nước	Chất béo không tan trong nước
Nghiên cứu về tính tan trong etylic	Chất béo tan được trong rượu etylic.

Nhận xét: Chất béo không tan trong nước, tan tốt trong các dung môi hữu cơ, màu trắng đục, không mùi, ...

III. Thành phần và cấu tạo của chất béo

Thông tin: sgk trang 50.

Công thức cấu tạo của phân tử chất béo được biểu diễn như nào?

Thông tin: sgk trang 50

Axit trong phân tử chất béo	Công thức cấu tạo của chất béo	Tên của chất béo
Axit panmitic $C_{15}H_{31}COOH$	$(C_{15}H_{31}COO)_3C_3H_5$	Glixerol tripanmitat hay tripanmitin
Axit stearic $C_{17}H_{35}COOH$	$(C_{15}H_{31}COO)_3C_3H_5$	Glixerol tristearat hay tristearin
Axit oleic $C_{17}H_{33}COOH$	$(C_{15}H_{31}COO)_3C_3H_5$	$..............$ hay $...............$
Axit $........$ $C_{17}H_{31}COOH$	$(C_{15}H_{31}COO)_3C_3H_5$	$..............$ hay $...............$

Trả lời:

Công thức cấu tạo của chất béo: $(RCOO)_3C_3H_5$.

Axit trong phân tử chất béo	Tên của chất béo
Axit panmitic $C_{15}H_{31}COOH$	Glixerol tripanmitat hay tripanmitin
Axit stearic $C_{17}H_{35}COOH$	Glixerol tristearat hay tristearin
Axit oleic $C_{17}H_{33}COOH$	Glixerol trioleat hay triolein
Axit linoleic $C_{17}H_{31}COOH$	Glixerol trilinoleat hay trilinolein

IV. Tính chất hóa học

1. Phản ứng thủy phân

Khi đun nóng và khuấy chất béo $(R-COO)_3C_3H_5$ trong nước, có axit sunfuric làm xúc tác, thu được glixerol $C_3H_5(OH)_3$ và axit béo $RCOOH$. Hãy viết PTHH của phản ứng xảy ra.

Trả lời:

PTHH: $(R-COO)_3C_3H_5 + 3H_2O \overset{xt}{\rightarrow } C_3H_5(OH)_3 + 3RCOOH$

2. Phản ứng xà phòng hóa

Tên thí nghiệm	Cách tiến hành	Nhận xét
Phản ứng của dầu ăn với dung dịch bazo	Rót một thìa dầu ăn vài bát sứ đựng dung dịch natri hidroxit NaOH (dư). Đun sôi và khuấy đều hỗn hợp đến khi phản ứng hoàn toàn. Quan sát sự thay đối của dầu ăn trong thí nghiệm	Ban đầu, dầu ăn $..........$ Sau khi đun, $.............$

Sau thí nghiệm trên thu được glixerol và muối của axit béo. Hãy viết PTHH của phản ứng xảy ra và giải thích.

Trả lời:

Tên thí nghiệm	Cách tiến hành	Nhận xét
Phản ứng của dầu ăn với dung dịch bazo	Rót một thìa dầu ăn vài bát sứ đựng dung dịch natri hidroxit NaOH (dư). Đun sôi và khuấy đều hỗn hợp đến khi phản ứng hoàn toàn. Quan sát sự thay đối của dầu ăn trong thí nghiệm	Ban đầu, dầu ăn chìm xuống bên dưới do dầu ăn có khối lượng riêng lớn hơn. Sau khi đun, dầu ăn tan vào trong dung dịch kiềm trở thành một dung dịch đồng nhất.

PTHH: $(RCOO)_3C_3H_5 + 3NaOH \rightarrow 3 RCOONa + C_3H_5(OH)_3$

IV. Ứng dụng của chất béo

sgk trang 51