Phân tích nghệ thuật tả cảnh ngụ tình trong tám câu thơ cuối của đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích: Buồn trông cửa bể chiều hôm. Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?.
Câu 2:
1. Yêu cầu về hình thức:
- Phân tích và làm rõ được nghệ thuật tả cảnh ngụ tình trong đoạn trích.
- Văn phong rõ ràng rành mạch, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu.
2. Yêu cầu về nội dung:
a. Mở bài: Giới thiệu tác giả tác phẩm, dẫn vào yêu cầu của đề.
b. Thân bài:
* Khái quái:
- Thế nào là tả cảnh ngụ tình? Tả cảnh ngụ tình là mượn bức tranh thiên nhiên để gửi gắm tâm trạng, cảnh không đơn thuần là bức tranh thiên nhiên mà còn là tâm trạng của nhân vật trữ tình.
- Tám câu thơ cuối của bài là một minh chứng cho bút pháp nghệ thuật tả cảnh ngụ tình hay nhất trong “Truyện Kiều”.
* Cụ thể:
- Đây còn là một bức tranh tứ bình, được tác giả sử dụng nghệ thuật ẩn dụ kết hợp với điệp ngữ “buồn trông” tạo một âm điệu trầm buồn. Tám câu cuối này đã vẽ ra bốn cảnh và mỗi cảnh đều nhuốm một màu tâm trạng:
“Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa"
- Bức tranh vẽ cảnh "cửa bể chiều hôm” thật rộng lớn, mênh mông, bát ngát. Trên nền của bức tranh ấy, Kiều nhận thấy ở phía ngoài khơi xa thấp thoáng hình ảnh "thuyền ai” lẻ loi, đơn chiếc đã gợi ra trong lòng Kiều một tâm trạng buồn, xa nhà, nhớ gia đình, nhớ quê hương da diết.
Kiều nhìn ra xa rồi lại nhìn lại gần trong một khoảng không gian hẹp. Kiểu nhìn dòng nước đang chảy và cánh hoa trôi lững lờ đề rồi Kiều lại lo cho thân phận của mình.
“Buốn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu ”
- Cảnh trong hai câu thơ trên là cảnh hoa trôi mặt nước. Kiều nhìn hoa mà không thấy đẹp, thấy tươi vì những bông hoa đó đã bị bứt ra khỏi cảnh, khỏi cây, khỏi sự sống và giờ đây đang trôi nổi, phiêu dạt trên mặt nước. Kiếp người tựa kiếp hoa, tránh sao được dập vùi tan nát.
Kiều nhìn ra xa rồi lại nhìn gần, nhìn ra bốn phía xung quanh nơi lầu Ngưng Bích với một cái nhìn bao quát hơn:
"Buồn trông nội cỏ rầu rầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh"
Tác giả đã sử dụng từ láy "rầu rầu", "xanh xanh" để miêu tả trong hai câu thơ này. Từ "rầu rầu" vốn là một từ gợi tả tâm trạng của con người. Nhưng ở đây tác giả lại dùng để miêu tả sắc. Đó là sắc cỏ tàn tạ, héo úa được trải dài trong một khoảng không gian vô tận nối liền từ "mặt đất" tới "chân mây". Kiều buồn chán, tủi thân về cuộc sống lạnh lùng, vô định của mình.
Ở cảnh cuối cùng của đoạn trích, thiên nhiên nổi lên thật dữ dội, như đang bủa vây lấy Kiều:
“Buôn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi "
Việc sử đựng từ láy “ầm ầm” đã diễn tả cảnh sóng gió giông bão. Không còn là gió thổi, gió lướt mà là “gió cuốn mặt duềnh” thật hung bạo, dữ dằn. Cũng không còn là sóng xô, sóng vỗ mà là sóng kêu “ầm ầm” dữ dội. Âm thanh tiếng sóng như được dọa, thét gào, đang dồn đuổi, bủa vây lấy Kiều.
* Đánh giá:
- Như vậy, ở tám câu thơ cuối của đoạn trích, có thể khẳng định đó là một bức tranh tứ bình đầy ấn tượng với cách biểu hiện “tình trong cảnh ấy và cảnh trong tình này”, đồng thời thể hiện được tâm trạng “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”.
- Thành công nổi bật của Nguyễn Du trong tám câu thơ này là bút pháp tả cảnh ngụ tình thật rõ nét.
c. Kết bài: Liên hệ, mở rộng.