Giáo án PTNL bài Xin lập khoa luật

KHỞI ĐỘNG ( 5 phút)

- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh.

 - Phương pháp: vấn đáp

- Thời gian: 5p 

Hoạt động của Thầy và trò

-     GV giao nhiệm vụ:

+Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép

* HS:

+ Nhìn hình đoán tác giả Nguyễn Trường Tộ

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

- GV nhận xét và dẫn vào bài mới: Nguyễn Trường Tộ là một người có tài, thông thạo cả Hán học và Tây học. Ông cũng là người có tầm nhìn xa trông rộng, có chủ trương canh tân đất nước thông qua luật pháp. Điều này đã thể hiện rất rõ qua bài “Xin lập khoa luật” trích “tế cấp bát điều”.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

* Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm

* GV đặt câu hỏi:

Phần tiểu dẫn SGK trình bày những nội dung chính nào?

-Trình bày vài nét về tác giả Nguyễn Trường Tộ ?

-Trình bày xuất xứ và mục đích của bài ‘‘xin lập khoa luật’’ ?

- Theo em văn bản được chia làm mấy phần? Nội dung từng phần?

Học sinh đọc tiểu dẫn SGK.

1. Tác giả:

- 1830 – 1871, quê ở Nghệ An. Là người có học, tầm nhìn xa trông rộng.

- Sinh thời ông có nhiều bản điều trần gửi nhà Nguyễn đề nghị thực thi việc cải cách , chấn hưng đất nước. Nhưng nhà Nguyễn hầu như không thực hiện.

- Các bản điều trần thể hiện một tấm lòng yêu nước tha thiết, lập luận chặt chẽ.

2. Bài “Xin lập khoa luật”:

-  Trích từ bản điều trần 27, có nội dung bàn về sự cần thiết của luật pháp đối với xã hội, mục đích là thuyết phục triều đình cho lập khoa luật.

- Điều trần: văn nghị luận chính trị xã hội, trình bày vấn đề theo từng điều từng mục.

- Bố cục:

  + (1) Vai trò và tác dụng của luật pháp đối với xã hội.

  + (2) Mối quan hệ giữa pháp luật với đạo Nho, văn chương và nghệ thuật.

  + (3) Mối quan hệ giữa luật pháp và đạo đức.

I. Tìm hiểu chung:

          Vài nét về Nguyễn Trường Tộ và xuất xứ của bản điều trần (SGK).

* Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS đọc - hiểu văn bản

Hướng dẫn đọc: Giọng khúc chiết, rõ ràng, rành mạch; chú ý các câu hỏi tu từ.

Ba HS đọc 2 lần toàn bài. Nhận xét cách đọc.

*  HS đọc, cả lớp theo dõi.

Thao tác 2: Tổ chức cho HS thảo luận nhóm:

Thảo luận nhóm.

GV định hướng nội dung nghệ thuật qua hệ thống câu hỏi

 Nhóm 1: Theo Nguyễn Trường Tộ, luật bao gồm những lĩnh vực nào? Ông đã giới thiệu việc thực hành luật pháp ở các nước phương Tây ra sao?

 Nhóm 2:Luật có vai trò như thế nào đối với đời sống con người ? Em có nhận xét như thế nào về cách lập luận của tác giả ?

 Nhóm 3:Tác giả quan niệm như thế nào về mối quan hệ giữa đạo đức và luật pháp?

 Nhóm 4 :Theo Nguyễn Tường Tộ, Nho học truyền thống có tôn trọng pháp luật không?

* Nhóm 1

- Luật bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau: Kỉ cương, uy quyền, chính lệnh, tam cương ngũ thường...

- Việc thực hành luật pháp ở các nước phương Tây rất công bằng, nghiêm minh. Không có ai (kể cả vua chúa) được đứng ngoài, đứng trên luật pháp. Nhà nước xã hội vận hành và phát triển bằng luật pháp. mọi sự thưởng phạt đều dựa trên luật pháp. Đó là những nhà nước pháp quyền.

* Nhóm 2

+ Luật có tác dụng cai trị xã hội, duy trì sự tồn tại của đất nước, quan dùng luật để trị dân, dân theo luật mà giữ gìn. Bất cứ hình phạt nào trong nước đều không vượt khỏi luật. Làm trái luật và không nghiêm sẽ dẫn đến việc người dân coi thường pháp luật. Luật phải đề cao tinh thần dân chủ, gắn đời sống con người.

  + Luật còn là đạo đức, đạo đức làm người “trái luật là có tội, giữ đúng luật là đức” và “có cái đạo đức nào lớn hơn chí công vô tư”.

* Nhóm 3

   -  Quan hệ giữa đạo đức và luật pháp là ở chỗ thống nhất giữa đúng luật và đạo đức. Công bằng, luật pháp là đạo đức. Đạo đức lớn nhất là chí công vô tư.

Trái luật cũng đồng nghĩa với trái đạo đức.

* Nhóm 4

-  Việc nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương có tác dụng làm cho nghệ thuật biện luận tác động đến tư duy và tâm lí các nhà nho – vốn là những người giương cao ngọn cờ đạo đức của Thánh Khổng – và chính Khổng Tử đã nhận ra cái hạn chế, chủ quan và không tưởng của giáo lí, đạo đức, nghệ thuật nếu không có luật pháp làm nền tảng; để họ nhận thức rõ vấn đề quan trọng của luật pháp.

Thao tác 3:

Hướng dẫn HS tổng kết bài học

* Tổng kết bài học theo những câu hỏi của GV.

II. Đọc–hiểu:

1. Nội dung:

a.  Theo tác giả, luật pháp bao gồm:

- kỷ cương, uy quyền, chính lệnh, tam cương ngũ thường..

- Việc thực thi luật pháp ở các nước phương Tây rất nghiêm minh công bằng. Không ai đứng trên luật pháp, mọi sự thưởng phạt đều dựa trên luật pháp. Đó là nhà nước pháp quyền.

b.  Tác giả chủ trương:

- Mọi người phải có thái độ tôn trọng và thực hiện nghiêm chỉnh luật pháp.

- Chủ trương vậy để bảo đảm công bằng XH.

c.  Nho học:

- Không có truyền thống tôn trọng luật pháp, chỉ nói suông, làm tốt không ai khen, làm dở không ai phạt.

- Khổng Tử cũng công nhận điều này.

d.  Đạo đức và luật pháp:

- Có quan hệ thống nhất, đúng luật, đúng đạo đức.

- Đạo đức lớn nhất là chí công vô tư. Trái luật là trái đạo đức.

e. Việc nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương:

- Có tác dụng làm cho nghệ thuật biện luận tác động đến tâm lí, tư duy các nhà Nho vốn theo đạo Khổng

- Để họ nhận ra vai trò quan trọng của luật pháp.

2. Nghệ thuật:

Lập luận chặt, dẫn chứng sát thực, lời lẽ mềm dẻo, có sức thuyết phục.

3. Ý nghĩa văn bản:

Bản điều trần thể hiện tư tưởng cấp tiến của Nguyễn Trường Tộ đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV cho HS làm một số câu trắc nghiệm:

Câu hỏi 1:   Nội dung của các văn bản điều trần là gì?

a. Nói về đạo làm thầy.
b. Nói về đạo làm vợ chồng.
c. Trình bày kế sách để trị nước.
d. Nói về đạo làm con.

Câu hỏi 2: Câu văn: “Vì luật bao gồm cả kỉ cương. Uy quyền, chính lệng của quốc gia, trong đó tam cương ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ”nói về cái gì?

a. Vai trò của luật
b. Nội dung của luật.
c. Cách thi hành luật.
d. Người sử dụng luật

Câu hỏi 3: Câu văn nào nêu lên mối quan hệ cuả luật với quan và dân?

a. Bất luận hay quan dân, mọi người đều phải học luật nước và những luật mới bổ sung thêm từ thời Gia Long đến nay. 
b. Ai giỏi luật sẽ được làm quan
c. Quan dùng luật để trị dân, dân theo luật mà giữ gìn.
d. Dù vua, triều đình cũng không giáng chức họ được một bậc.

Câu hỏi 4: Câu nào sau đây trực tiếp nêu lên vai trò của luật đối với con người và đời sống xã hội?

a. Nếu luật chỉ tốt cho việc cai trị chứ không có đạo đức tinh vi, thế là không biết rằng trái luật là tội, giữ đúng luật là đức.
b. Nếu tận dụng cái lẽ công bằng ở trong luật mà xử sự thì mọi quyền, pháp luật đều là đức.
c. Trong luật cái gì cũng công bằng hợp đức với trời, như vậy mà không đáng gọi là đạo đức tinh vi sao?
d. Nếu tận dụng cũng đủ trọn vẹn đạo đức làm  người rồi, bất tất phải đi tìm cái gì khác.

Câu hỏi 5: Điều trần thường do ai viết? Viết cho ai?
a. Bề tôi viết để dâng lên vua
b. Vua viết gửi cho bề tôi
c. Quan viết gửi cho các quan
d. Quan cấp trên gửi quan cấp dưới

 -   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

ĐÁP ÁN

[1]='c'

[2]='c'

[3]='d'

[4]='b'

[5]='a'

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

So sánh điểm giống và khác trong nghệ thuật lập luận giữa Chiếu dời đô và Chiếu cầu hiền.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

- Giống: Lí - tình kết hợp, không chỉ đơn thuần là mệnh lệnh quan phương, thuyết phục và xúc động lòng người; những vẫn đề trọng đại với non sông đất nước, triều đại; thể hiện tầm nhìn xa rộng và tấm lòng vì nước vì dân của bậc minh vương thánh đế.

             Khác: ở Chiếu dời đô là việc thuyết phục chủ trương di dời thủ đô. Ở Chiếu cầu hiền là việc động viên, kêu gọi và sử dụng người hiền tài.)

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

+ Vẽ sơ đồ tư duy bài Xin lập khoa luật

-HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

-     Vẽ đúng sơ đồ tư duy bằng phần mềm Imindmap

HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - DẶN DÒ

 -HS tự tóm tắt những nét chính về nội dung và nghệ thuật của bài

 -Gv chốt lại: Tầm quan trọng của việc lập khoa luật.

- Chuẩn bị bài: THỰC HÀNH NGHĨA CỦA TỪ TRONG SỬ DỤNG