Dưới đây là mẫu giáo án phát triển năng lực bài Chiếc lược ngà (tiết 2). Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 9 tập 1. Bài mẫu có : văn bản text, file PDF, file word đính kèm. Thầy cô giáo có thể tải về để tham khảo. Hi vọng, mẫu giáo án này mang đến sự hữu ích.
Ngày soạn : Ngày dạy : Tuần 15- Tiết 73 Văn bản: CHIẾC LƯỢC NGÀ ( Tiếp ) (Nguyễn Quang Sáng) A. Mục tiêu bài dạy: Sau bài học, HS có khả năng : 1. Kiến thức: + Nhậ biết về nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một đoạn truyện "Chiếc lược ngà" + Hiểu tình cảm cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh. + Nắm sự sáng tạo trong nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, miêu tả tâm lí nhân vật. 2. Kỹ năng: + Đọc, hiểu văn bản truyện hiện đại sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. + Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để cảm nhận một văn bản truyện hiện đại. 3. Đánh giá năng lực: + Kĩ năng giao tiếp, ra quyết định, hợp tác, thể hiện sự tự tin, lắng nghe tích cực, giải quyết vấn đề, quản lí thời gian, kiên định, tìm kiếm và xử lí thông tin. 4. Thái độ: + Giáo dục học sinh có thái độ biết ơn, trân trọng những hi sinh của thế hệ cha anh B. Chuẩn bị: * Giáo viên: Đọc tư liệu tham khảo soạn giáo án, chuẩn bị chân dung tác giả, tác phẩm, máy chiếu, máy tính, phiếu học tập * Học sinh: Đọc và trả lời câu hỏi SGK, tìm hiểu thêm về tác giả, tác phẩm. Tình huống truyện, bố cục, tóm tắt, PTBĐ, phân tích các nội dung nghệ thuật chính của văn bản. C. Phương pháp: + Nêu vấn đề, vấn đáp, phân tích, bình giảng, thảo luận. + Kĩ thuật động não, trình bày một phút, chia nhóm, đọc hợp tác.v.v. D. Tiến trình giờ dạy: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra bài cũ - chơi trò chơi Để hệ thống lại kiến thức tiết 71 các em chơi trò chơi ô chữ, bạn nào giải được ô chữ hàng dọc sẽ được điểm. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG: - Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập - Phương pháp, kĩ thuật: - Thời gian: Gv dẫn dắt: Đó là tình cảm thiêng liêng của hai cha con ông Sáu. Vì chiến tranh mà giây phút cha con ông gặp nhau thật đau lòng: con không nhận cha, khi nhận ra nhau thì là lúc phải chia tay. Nỗi niềm của người cha với con trong những thời khắc đó như thế nào? Ta tìm hiểu bài hôm nay. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC - Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động - Phương pháp, kĩ thuật: Tổ chức các hoạt động tìm hiểu và phân tích ngữ liệu, thảo luận nhóm, báo cáo kết quả, thảo luận cặp đôi - Thời gian: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC * GV : Để truyện được liền mạch một học sinh kể lại tóm tắt nội dung câu chuyện theo tranh. Chiếu tranh vẽ Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Trước khi chuẩn bị đi tập kết, ông Sáu cùng bạn là ông Ba về thăm nhà. Lúc này con gái của ông Sáu( bé Thu ) đã lên 8 tuổi. Bé Thu không nhận ra ba vì sẹo trên mặt làm ba em không giống với bức hình chụp mà em đã biết. Em đối xử với ba như người xa lạ làm cho ông Sáu rất khổ tâm. Đến lúc bé Thu nhận ra ba mình, tình cha con thức dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải lên đường. Ở khu căn cứ, người cha dồn hết tình cảm yêu quý, nhớ thương đứa con vào việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn ông Sáu đã hi sinh. Trước lúc nhắm mắt ông còn kịp trao chiếc lược cho người bạn ( ông Ba ) để trao lại cho đứa con gái yêu quý của mình. Quan sát đoạn " Vì đường xa (T196)...bắt nó về (197) Sử dụng phiếu học tập số 1 đã làm ở nhà để tìm hiểu phần nỗi niềm người cha trong những ngày đoàn tụ. - GV đặt câu hỏi: b. Nỗi niềm người cha: * Lần đầu gặp con: ( Tiết 72) ? Trong suốt 3 ngày thăm nhà thăm nhà, ông Sáu khao khát điều gì?Những chi tiết nào thể hiện điều đó ? * Những ngày đoàn tụ : Ông Sáu khao khát mong con gọi 1 tiếng " ba": ( ? Ông Sáu làm gì để gần gũi con trong những ngày ở nhà? không đi đâu xa, vỗ về, ? Khi con gọi vào ăn cơm nhưng nó nói trổng ( nói trông không)ngồi im, giả vờ không nghe, khe khẽ lắc đầu + Không đi đâu xa,vỗ về, ngồi im, giả vờ không nghe, khe khẽ lắc đầu ? Thậm chí trong lúc nồi cơm có nguy cơ bị nhão, nồi to, con không bắc xuống được, ông Sáu vẫn ngồi im. Chi tiết đó có ý nghĩa gì? -> ông Sáu kiên trì cảm hóa con, mong chờ con gọi một tiếng ba đến cùng. ? Trong bữa cơm, ông đã làm gì? gắp cho nó cái trứng cá nhưng nó hất ra, ông Sáu đã có phản ứng như thế nào? + Quan tâm, gắp trứng cá cho con, con hất ra- đánh con ? Theo em vì sao ông Sáu lại hành động nh¬ư vậy + Đánh con là hành động bột phát trong khi nóng giận trước những hành vi bướng bỉnh ngang ngạnh của con, rồi chính hành động đó đã làm ông ân hận, dày vò bản thân mình mãi -> ông rất yêu con. -> Hành động bột phát do nóng giận trước sự bướng bỉnh của con. ? Em có nhận xét gì về cách xây dựng tâm lí nhân vật ? => Xây dựng tâm lí phù hợp với tình huống và nhân vật: ? Từ những hành động trên ta có nhận xét gì về tình cảm của ông Sáu với bé Thu? Có đặt mình vào hoàn cảnh của ông Sáu mới thấy nỗi buồn của người cha thật lớn: xa con trong mấy năm trời, từ lúc con còn tấm bé, sống nơi chiến trường, nơi bom rơi đạn nổ chẳng chừa một ai, trở về thăm nhà với mong muốn giản đơn: mong được gặp con, khao khát được nghe một tiếng ba vậy mà giây phút gặp thật trớ trêu: con không nhận. Một người cha vào sinh ra tử nơi chiến trường khốc nghiệt mà đành bất lực trước sự ương ngạnh của đứa con gái bé bỏng. Yêu thương con mãnh liệt, nhưng chưa được con đền đáp, bất lực trước sự ương ngạnh của con. Theo dõi đoạn " Đến lúc chia tay...tuột xuống" ( T198-199) Sử dụng phiếu học tập số 2 đã làm ở nhà để tìm hiểu phần nỗi niềm người cha trong buổi chia tay * Trong buổi chia tay: ? Buổi chia tay, ông Sáu nhìn con với đôi mắt trìu mến lẫn buồn rầu. Ánh mắt đó nói lên điều gì Buồn nh¬ưng giàu tình yêu th¬ương độ lượng. - Buồn, độ lượng Hạnh phúc bất ngờ đến với ông. Khi bỏ sang ngoại, nó đã được ngoại giải thích về vết thẹo trên mặt ông, bé Thu đã nhận cha. ? Khi con nhận, ông Sáu đã có hành động như thế nào? Em có cảm nhận như thế nào về nỗi lòng người cha trong cuộc chia tay? + 1 tay ôm con, 1 tay rút khăn lau nư¬ớc mắt, rồi hôn lên mái tóc con. - Cảm động, sung s¬ướng, hạnh phúc đón nhận tình cảm chân thành nồng nhiệt từ con. Đó là cuộc chia tay đầy nước mắt, nó làm cho bao người chứng kiến như nghẹt thở. Trong giây phút cuối cùng ngắn ngủi, quý giá, tình cảm của người cha mới được đền đáp. Niềm hạnh phúc vỡ òa. Ông Sáu cảm động, sung s¬ướng, hạnh phúc đón nhận tình cảm chân thành, nồng nhiệt từ con. =>Trong giây phút cuối cùng ngắn ngủi, quý giá, tình cảm của người cha mới được đền đáp. * Theo dõi đoạn: “Sau đó (199)...giày vò anh" Sử dụng phiếu học tập số 3 đã làm ở nhà để tìm hiểu phần nỗi niềm người cha trong những ngày xa con * Những ngày xa con: ? Trước khi đi chiến tr¬ường, ông Sáu hứa với bé Thu điều gì ? Mua 1 cây lư¬ợc. ?Trở lại chiến khu, tâm trạng của ông Sáu như thế nào khi nhớ lại việc mình đánh con? - Ân hận, dằn vặt vì chót đánh con. Em nghĩ như thế nào về người cha qua chi tiết này ? -> yêu thương con vô bờ bến, hiền lành, nhân hậu. * Theo dõi đoạn: “tôi hãy còn nhớ…mong gặp lại con” ? Khi tìm đ¬ựơc khúc ngà voi anh có thái độ nh-ư thế nào? + Vui mừng, hớn hở như trẻ con đ¬ược quà. - Vui mừng, hớn hở khi tìm được khúc ngà voi. ? Tại sao anh không mua l¬ược mà lại tự làm lược cho con ? + Ông day dứt, ân hận vì đã đánh con khi nóng giận -> Làm l¬ược tặng con để hi vọng gặp lại con, làm dịu nỗi ân hận. + Cây l¬ược tự làm: Ông gửi gắm biết bao tình cảm yêu mến, nhớ th¬ương... + Làm lược - Để xoa bớt nỗi ân hận, gửi tình cảm nhớ thương đến con. ? Tác giả đã miêu tả ông Sáu làm lược cho con như thế nào? Ông Sáu làm lược với những động tác tỉ mỉ, thận trọng, cố công, miệt mài, say sưa cưa giũa như 1 người thợ bạc. Bụi ngà rơi như giải tỏa nỗi day dứt trong lòng ông Lòng yêu mến con đã biến người chiến sĩ thành một nghệ nhân chỉ sáng tạo ra một sản phẩm duy nhất trong cuộc đời: chiếc lược ngà, nó là kết tinh của tình phụ tử, nó gỡ rối phần nào tâm trạng của người cha, nó là tình cảm, là tấm lòng, là tình yêu thương mà ông Sáu gửi gắm cho đứa con gái mà ông rất mực yêu thương nó. - Thận trọng, tỉ mỉ, cố công , gò lưng, tẩn mẩn, như người thợ bạc, khắc chữ vào lược. ? Nét NT đặc sắc nào được tác giả sử dụng để miêu tả hình ảnh ông Sáu làm lược cho con? ( Gợi: câu cây lược ngà ấy chưa chải được mái tóc của con nhưng phần nào nó đã gỡ rối được tâm trạng của anh là lời bình hay lời tự sự? GV bình: ông Ba đã thay lời ông Sáu nói về nỗi niềm của người cha với con như vậy) -> liệt kê, so sánh, kết hợp bình luận. ? Những hành động này tiếp tục khẳng định tình cảm của ông Sáu với con như thế nào ? + Biểu hiện tình cảm trong sáng, sâu nặng, yêu nhớ con. Dường như mỗi răng lược, mỗi dòng chữ…-> Ông dồn hết tình yêu & nỗi nhớ thương con vào từng chi tiết khi làm lược.Đó là sự yêu mến, nhớ mong, muốn bù đắp cho con. ? Hạnh phúc chưa kịp mỉm cười với anh, viên đạn của kẻ thù đã ngăn cách tình cha con. Trước khi hi sinh anh sáu đã làm gì? ? Em có cảm nhận gì về hành động và tình cảm của ông Sáu với con? * GV : Trước khi hi sinh ông Sáu vẫn nhớ tới con, nhớ tới chiếc lược ngà. Nhờ đồng đội chuyển nó cho con. Hành động đó của ông như chuyển giao một sự sống. Hành động đó khẳng định" tình cha con bất diệt. Kẻ thù có thể hủy diệt tất cả nhưng chúng không hủy diệt được tình cha con và hành động đó cũng giúp ta nhận ra tình cảm tha thiết, mãnh liệt với con của người cha.Chính tình yêu thương của ông Sáu đã truyền sức mạnh cho bé Thu khôn lớn và trưởng thành, bước tiếp con đường mà ông đã đi. Bé Thu là cô bé như thế nào-> tiết 74 => yêu mến, nhớ, mong muốn bù đắp cho con. + Trước khi hi sinh: nhờ đồng đội trao lược cho con ->Hành động đó của ông như chuyển giao một sự sống, khẳng định tình cha con bất diệt => Người cha yêu thương con tha thiết, mãnh liệt, sâu nặng, tận tụy vì con. ? Theo em cây lược có ý nghĩa như thế nào? C. Luyện tập 1.Ý nghĩa chi tiết chiếc lược ngà là biểu tượng của tình cha con sâu nặng, thiêng liêng và bất tử. ? Do vết thẹo, bé Thu không nhận cha, theo em còn có nguyên nhân sâu xa nào dẫn đến cuộc gặp gỡ đau lòng, éo le cuả hai cha con? Chiến tranh 2- Suy nghĩ về chiến tranh ở Vn: Cuộc chiến tranh tàn khốc, mang đến nhiều đau thương. * GV : Hãy trình bày suy nghĩ của em về cuộc chiến tranh của đế quốc Mĩ gây ra cho VN? HS bình Chiếu hình ảnh về chiến tranh ở Vn và hệ lụy của nó-> cuộc chiến mà ĐQM gây ra ở Vn là cuộc chiến tranh phi nghĩa. Chiến tranh đã để lại bao thảm họa khôn lường: con mất cha, gia đình li tán, vì chiến tranh để lại trên khuôn mặt người cha vết thẹo dài để rồi giây phút gặp lại cha của bé Thu thật đau lòng, éo le: con không nhận cha, đến khi hiểu ra thì cha lại phải đi xa( xem các hình ảnh về chiến tranh ở VN) Và giờ đây chiến tranh đã lùi xa nhưng hệ lụy của nó còn khôn lường( chúng để lại nỗi đau cho các bà mẹ mỏi mắt trông chờ những đứa con ra đi mãi không về, những đứa trẻ sinh ra mang trên mình di chứng chất độc màu da cam ( xem hình ảnh những nạn nhân chất độc màu da cam) -> chúng ta cần chung tay bảo vệ hòa bình để không còn những thảm họa đau lòng do chiến tranh gây ra. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG - Mục tiêu: Hệ thống những kiến thức đã học và luyện tập - Phương pháp: Vấn đáp - Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn - Thời gian: * GV yêu cầu: HS vẽ bản đồ tư duy khái quát nội dung 2 tiết học(tiết 72,73) HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, SÁNG TẠO - Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời. - Phương pháp: thảo luận nhóm - Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ - Phương tiện: Phiếu học tập - Thời gian: ? Tìm những tác phẩm viết về đề tài cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước mà em được học trong chương trình? Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật; Những ngôi sao xa xôi- Lê Minh Khuê 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài sau: + Phân tích được tâm trạng, tình cảm của nhân vật ông Sáu trong các tình huống truyện: những ngày ở nhà đoàn tụ cùng vợ con, trong cuộc chia tay, khi xa con ở chiến khu. + Học bài, soạn tiếp: Niềm khao khát tình cha của người con : tình cảm, tâm trạng, suy nghĩ, hàng động của nhân vật bé Thu trong các tình huống: lần đầu sau 8 năm ông Sáu về nhà, trong những ngày ông Sáu ở nhà, khi ông Sáu chuẩn bị trở lại chiến trường.