Nội dung chính bài Ai đã đặt tên cho dòng sông?.
A. Ngắn gọn những nội dung chính
1. Giới thiệu chung
- Tác giả
Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh năm 1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở Quảng Trị. Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên về bút ký. Đặc sắc trong sáng tác của ông là ở sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư duy đa chiều có từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa địa lý,… Tất cả được thể hiện qua lối viết hướng nội súc tích, mê đắm và tài hoa.
- Tác phẩm
Ai đã đặt tên cho dòng sông? được viết tại Huế ngày 4 -1 -1981, in trong tập sách cùng tên. Bài bút ký có ba phần, văn bản trong sách giáo khoa là phần thứ nhất.Đoạn trích được chia thành hai phần: Phần 1 là từ đầu cho đến quê hương xứ sở ở đây nói về thủy trình của sông Hương; phần hai là phần còn lại nói về con sông của lịch sử và của thi ca.
2. Phân tích văn bản
- Vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương
a) Vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn
Sông Hương vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp của sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm như một cô thiếu nữ ở thành phố. Sự mãnh liệt, hoang dại của con sông được thể hiện qua những so sánh: “Bản trường ca của rừng già”, những hình ảnh đầy ấn tượng: “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”, những ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn…
b) Vẻ đẹp sông Hương ở ngoại vi thành phố
Bên cạnh vẻ đẹp dữ dội , gai góc sông Hương cũng có mặt khác của nó là vẻ dịu dàng, say đắm: Sông Hương như khoác lên mình chiếc áo mới dòng sông chảy vào ngoại vi thành phố. Sắc màu rực rỡ thể hiện vể đẹp thơ mông trữ tình . Dòng sông được nhân hóa như một cô gái di-gan phóng khoáng và man dại, rừng già đã hun đúc cho “cô gái” một bản lĩnh gan dạ nhưng cũng là một tâm hồn tự do và trong sáng. Dòng sông đã về với cuộc hành trình gian truân để về chảy trong thành phố, như một cô gái hoá dịu dàng khi trở về với người mình yêu.
c) Vẻ đẹp của sông Hương ở trung tâm thành phố
Cuối cùng sông Hương đã đến được với thành phố của mình, con sông mang một vẻ đẹp độc lạ và đầy tình tứ. Dòng sông Hương ở trong thành phố Huế mang nét đẹp của dòng sông khi chảy vào thành phố có nét khác biệt so với khu chảy ở ngoại ô. Dó là dòng chảy êm ả như một cô gái trở về người mình yêu sau bao ngày xa cách. Dòng sông trở nên vui tươi nhưng cũng rất êm dịu, như một điệu slow tình cảm của xứ Huế. Phải chăng vì quá yêu thành phố của mình, con sông Hương muốn nhìn ngắm thành phố của mình lâu hơn trước khi rời xa nó. Hay đó cũng là là tình cảm của dòng sông hương với Huế hay chính la tình cảm đăc biệt mà tác giả dành cho sông Hương và xứ Huế.
- Vẻ đẹp lịch sử và thơ ca của sông Hương
a) Sông Hương là dòng sông lịch sử
Tác giả đã tô đậm cho con sông Hương ấy bao nét thơ thật dịu dang, thơ mộng mà hoang dã, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Từ góc độ văn hoá, lịch sử sông Hương đã ghi tên mình trong cuốn “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi. Sông Hương là một nhân chứng lịch sử của xứ Huế, của đất nước ta trong thời kì lịch sử đấu tranh giành nước và giữ nước. Dòng sông là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời Đại Việt. Thế kỉ XVIII, vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân với tên tuổi người anh hùng Nguyễn Huệ. Dòng sông đọng lại đến bầm da, tím máu, “nó sống hết lịch sử bi tráng của thể kỉ XIX”. Sông Hương đi vào thời đại của cuộc cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển. Sông Hương chứng kiến cuộc tổng tiến công và nổi dậy màu xuân năm 1968.
b) Vẻ đẹp của sông Hương dưới góc độ văn hóa
Tác giả cho rằng đó là một dòng thi ca về sông hương, đó là một dòng sông không bao giờ lặp lại mình. Và đặc biệt hơn là vẻ đẹp của người con gái Huế luôn nhẹ nhàng, bay bổng mà rất đằm thắm. Phẩm chất của sông Hương được tác giả tô đậm trong việc gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế. Bằng sự tài hoa trong cách miêu tả tác giả đã trái hiện lên hình ảnh dòng sông thơ mộng, hoang dã nhưng duyên dáng, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Cách nhìn độc đáo của tác giả: từ góc độ văn hóa truyền thống, giàu chất thơ.
- Hình tượng cái tôi tác giả
Tác giả thể hiện niềm tự hào tha thiết đối với quê hương, xứ sở và vẻ đẹp của dòng sông Hương, biến sông Hương trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người. Sức liên tưởng kì diệu, sự hiểu biết phong phú về kiến thức địa lí, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và trải nghiệm của bản thân. Ngôn ngữ trong sáng, phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng nhiều phép tu từ. Quan sát dòng sông trên nhiều góc đọ khác nhau, miêu tả dòng sông trên nhiều phương diện.
B. Phân tích chi tiết nội dung bài học
1. Phân tích chi tiết văn bản
- Vẻ đẹp thiên nhiên của sông Hương
a) Vẻ đẹp của sông Hương ở thượng nguồn
Sông Hương vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp của sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm nhưng cũng có lúc dịu dàng, say đắm như một cô thiếu nữ ở thành phố. Sự mãnh liệt, hoang dại của con sông được thể hiện qua những so sánh: “Bản trường ca của rừng già”, những hình ảnh đầy ấn tượng: “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn”, những ghềnh thác, cuộn sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn…
Sông Hương như “một bản trường ca của rừng già”: “rầm rộ … màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”, “rừng già đã hun đúc … tự do và trong sáng”
Hình ảnh so sánh độc đáo “Sông Hương như người mẹ phú sa của một vùng văn hóa xứ sở”
=> Tác giả sử dụng từ ngữ tạo hình, gợi tả vẻ đẹp của sông Hương ở vùng thượng nguồn vừa hùng vĩ, man dại như một cô nàng hoá gai góc để bảo vệ rừng già. Nhà văn đã khéo léo so sánh sông Hương với “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, nhân hóa sông Hương thành một thực thể sống động, có hồn
b) Vẻ đẹp sông Hương ở ngoại vi thành phố
Bên cạnh vẻ đẹp dữ dội , gai góc sông Hương cũng có mặt khác của nó là vẻ dịu dàng, say đắm: Sông Hương như khoác lên mình chiếc áo mới dòng sông chảy vào ngoại vi thành phố. Sắc màu rực rỡ thể hiện vể đẹp thơ mông trữ tình . Dòng sông được nhân hóa như một cô gái di-gan phóng khoáng và man dại, rừng già đã hun đúc cho “cô gái” một bản lĩnh gan dạ nhưng cũng là một tâm hồn tự do và trong sáng. Dòng sông đã về với cuộc hành trình gian truân để về chảy trong thành phố, như một cô gái hoá dịu dàng khi trở về với người mình yêu.
Sông Hương trước khi chảy vào thành phố thì “nằm giữa cánh đầu châu hóa đầy hoa dại” như một bức tranh thiên yên bình và giản dị.
Vẻ đẹp mơ màng của sông Hương được miêu tả rất rõ nét, có những đường cong mềm mại, quanh co uốn khúc quanh cố đô Huế
=> Qua đó thể hiện tình cảm của tác giả với dòng sông Hương ở xứ Huế mộng mơ. Tình yêu ấy khiến ông mơ màng nhận ra bóng dáng của dòng sông giống như tấm lụa trên cơ thể người thiếu nữ. Chính điều đó đã khiến ngay từ đầu trang viết người đọc đã cảm nhận được sự cảm nhận tài hoa của ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường: liên tưởng kì thù, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… tạo sức cuốn hút, hấp dẫn về một con sông mang linh hồn, sự sống
c) Vẻ đẹp của sông Hương ở trung tâm thành phố
Cuối cùng sông Hương đã đến được với thành phố của mình, con sông mang một vẻ đẹp độc lạ và đầy tình tứ. Dòng sông Hương ở trong thành phố Huế mang nét đẹp của dòng sông khi chảy vào thành phố có nét khác biệt so với khu chảy ở ngoại ô. Dó là dòng chảy êm ả như một cô gái trở về người mình yêu sau bao ngày xa cách. Dòng sông trở nên vui tươi nhưng cũng rất êm dịu, như một điệu slow tình cảm của xứ Huế. Phải chăng vì quá yêu thành phố của mình, con sông Hương muốn nhìn ngắm thành phố của mình lâu hơn trước khi rời xa nó. Hay đó cũng là là tình cảm của dòng sông hương với Huế hay chính la tình cảm đăc biệt mà tác giả dành cho sông Hương và xứ Huế.
Dòng sông như người con gái tinh tế đánh đàn trong đêm khuya. Viết về sông Hương giữa lòng thành phố Huế tác giả gắn những nét đẹp văn hóa với dòng sông thơ mộng. Để làm nổi bật hết đặc trưng của nó sông Hương ở góc độ âm nhạc dòng chảy của nó tác giả gọi sông Hương là người tài nữ đánh đàn. Sông Hương được ví như người con gái Huế dịu dàng và thủy chung.
- Vẻ đẹp lịch sử và thơ ca của sông Hương
a) Sông Hương là dòng sông lịch sử
Tác giả đã tô đậm cho con sông Hương ấy bao nét thơ thật dịu dang, thơ mộng mà hoang dã, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Từ góc độ văn hoá, lịch sử sông Hương đã ghi tên mình trong cuốn “Dư địa chí” của Nguyễn Trãi. Sông Hương là một nhân chứng lịch sử của xứ Huế, của đất nước ta trong thời kì lịch sử đấu tranh giành nước và giữ nước.
Dòng sông là điểm tựa, bảo vệ biên cương thời Đại Việt
Thế kỉ XVIII, vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân với tên tuổi người anh hùng Nguyễn Huệ
Dòng sông đọng lại đến bầm da, tím máu, “nó sống hết lịch sử bi tráng của thể kỉ XIX”
Sông Hương chứng kiến cuộc tổng tiến công và nổi dậy màu xuân năm 1968.
b) Vẻ đẹp của sông Hương dưới góc độ văn hóa
Tác giả cho rằng đó là một dòng thi ca về sông hương, đó là một dòng sông không bao giờ lặp lại mình. Và đặc biệt hơn là vẻ đẹp của người con gái Huế luôn nhẹ nhàng, bay bổng mà rất đằm thắm. Phẩm chất của sông Hương được tác giả tô đậm trong việc gắn sông Hương với âm nhạc cổ điển Huế. Bằng sự tài hoa trong cách miêu tả tác giả đã trái hiện lên hình ảnh dòng sông thơ mộng, hoang dã nhưng duyên dáng, đa tình, lịch lãm và cổ kính. Cách nhìn độc đáo của tác giả: từ góc độ văn hóa truyền thống, giàu chất thơ.
- Hình tượng cái tôi tác giả
Tác giả thể hiện niềm tự hào tha thiết đối với quê hương, xứ sở và vẻ đẹp của dòng sông Hương, biến sông Hương trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như đời sống, như tâm hồn con người.
Sức liên tưởng kì diệu, sự hiểu biết phong phú về kiến thức địa lí, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và trải nghiệm của bản thân.
Ngôn ngữ trong sáng, phong phú, uyển chuyển, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, sử dụng nhiều phép tu từ.
Quan sát dòng sông trên nhiều góc đọ khác nhau, miêu tả dòng sông trên nhiều phương diện.
Ông là nhà văn có những liên tưởng, so sánh, độc đáo, lối viết tài hoa, uyên bác.
Là cái tôi nghệ sĩ có tình yêu tha thiết, say đắm với thiên nhiên.
2. Tổng kết
- Nội dung
Đoạn trích là hình ảnh của dòng sông Hương thơ mộng, trữ tình đầy chất thơ khi ở thượng nguồn đến khi về với thành phố Huế. Vẻ đẹp của sông Hương hiện lên với từng bước đi trong cuộc hành trình trở về với xứ Huế thơ mộng. Và trong mỗi bước đi ấy, sông Hương như thay đổi, từ một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại trở thành một bà mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở, dịu dàng e ấp bên xứ Huế trữ tình. Qua đoạn trích, người đọc cũng có thể cảm nhận được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng mà Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước.
Nghệ thuật
Sông Hương được tái hiện bằng một vốn hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch sử, địa lý và văn chương của tác giả. hình ảnh giàu sức liên tưởng, ngôn ngữ phong phú, giàu chất thơ. Những cảm xúc sâu lắng cùng lối văn chương tinh tế và tài hoa đã tạo nên vẻ đẹp của đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông?
- Ý nghĩa
Qua tác phẩm ta cảm nhận được niềm tình yêu tha thiết của tác giả với vẻ đẹp của Sông Hương bên bờ xứ Huế trữ tình. Qua đó thể hiện niềm tự hào về vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước.