Giáo án PTNL bài Mây và sóng

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập

- Phương pháp: Diễn giảng, thảo luận nhóm, trò chơi

- Kĩ thuật: Động não, làm việc nhóm, khăn trải bàn, trình bày 1 phút

- Thời gian: (  2 phút)

GV đặt câu hỏi: Hãy kể tên những văn bản từ lớp 6,7,8,9  nói về tình cảm mẹ con ?

      * Giáo viên trình chiếu nhan đề một sô tác phẩm viết về tình mẹ con             

                    + Cổng trường mở ra của Lí Lan ( lớp 7)

                    + Mẹ tôi của Amixê (lớp 7)

                    + Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng ( lớp 8)

                    + Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm( lớp 8) + Con cò của Chế Lan Viên (lớp 9)

- GV dẫn dắt : Cũng viết về đề tài này, nhà thơ TaGo của Ấn Độ có bài thơ Mây và Sóng rất hay và nổi tiếng.

Hoạt động của gv và hs

Nội dung cần đạt

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

- Mục tiêu: Trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/ vấn đề nêu ra ở hoạt động khởi động

- Phương pháp: Diễn giảng, thảo luận nhóm, trò chơi, tình huống có vấn đề

- Kĩ thuật: Động não, làm việc nhóm, khăn trải bàn, trình bày 1 phút

- Thời gian: (   )

* GV đặt câu hỏi:

? Em hãy nêu vài nét về tác giả ?

? Nêu những nét tiêu biểu về tác giả Ta-go ?

- HS thảo luận, trả lời,

* Giáo viên giới thiệu chân dung nhà thơ Ta Go bổ sung trên màn hình: Là nhà thơ gặp nhiều điều không may trong cuộc sống gia đình: trong vòng 6 năm (1902-1907) ông đã mất 5 người thân: vợ (1902) con gái thứ 2 (1904) cha và anh trai (1905) con trai đầu (1907). Đây cũng chính là 1 trong những nguyên nhân khiến cho tình cảm gia đình sẽ trở thành 1 trong những đề tài quan trọng trong thơ của Ta -go.

* GV đặt câu hỏi: Xuất xứ của tác phẩm “Mây và sóng” ?

* Giáo viên trình chiếu kết hợp lời giới thiệu : Tác phẩm “Mây và Sóng” vốn được viết bằng tiếng Ben-gan, in trong tập thơ Si-su (trẻ thơ) xuất bản năm 1909 và được chính Ta-go dịch ra tiếng Anh in trong tập thơ “Trăng non”, xuất bản năm 1915.  Tập thơ Si -su (Trẻ thơ) là tặng vật vô giá của Tago dành cho tuổi thơ, được viết từ lòng yêu con trẻ và cả nỗi đau buồn vì mất 2 đứa con thân yêu)

* Giáo viên hướng dẫn cách đọc: Giọng đọc có sự thay đổi giữa lời kể, lời đối thoại. Câu thơ dài xong vẫn có chất nhạc->cần đọc chính xác nhịp điệu để thể hiện cảm xúc của nhà thơ.

* Giáo viên đọc mẫu từ đầu đến xanh thẳm Học sinh đọc tiếp. Hai học sinh đọc lại lần 2->  nhận xét và sửa lỗi đọc.

* GV đặt câu hỏi:

? Theo em văn bản thuộc thể thơ gì ?

? Bài thơ này rất gần với văn xuôi ? Em hãy chỉ ra điều đó ?

+ Thơ: có nhạc điệu, cảm xúc.

+ Văn xuôi: nhân vật, diễn biến sự việc, hội thoại.

? Phương thức biểu đạt chính của bài thơ là gì

+ Phương thức biểu đạt chính là biểu cảm, tự sự, miêu tả

? Tình cảm của em bé đối với mẹ được bộc lộ qua mấy hoàn cảnh? Đó là những cảnh nào ? Từ đó em hãy xác định bố cục của văn bản ?

? Tìm nội dung từng phần ?

* Giáo viên minh họa bố cục trên màn hình

+ Phần 1: Từ đầu đến “..bầu trời xanh thẳm”. cuộc trò chuyện của em bé với Mây và mẹ.

+ Phần 2: Còn lại. cuộc trò chuyện của em bé với Sóng và mẹ.

? Nếu không có phần thứ 2, thì ý thơ có được trọn vẹn, đầy đủ không, tại sao ?

* Giáo viên: Đây không phải là sự thổ lộ tình cảm thông thường mà là sự thổ lộ trong tình huống thử thách. Phải có phần 2, phải trải qua những thử thách khác nhau, tình yêu thương mẹ của em bé mới được biểu hiện trọn vẹn, đầy đủ.

* GV trình chiếu câu hỏi

? Chỉ ra những điểm giống và khác nhau giữa 2 phần và nêu tác dụng của nó?

+ Trình tự tường thuật giống nhau, song ý và lời không hề trùng lặp mà có sự biến hoá, phát triển. Mây và Sóng đều là hình ảnh thiên nhiên nhưng sự hấp dẫn khác nhau: địa điểm, trò chơi...Tình cảm của em bé đối với mẹ cũng phát triển ngày càng mạnh mẽ, sâu nặng hơn ở phần 2.

* Giáo viên trình chiếu

đoạn thơ 1 từ đầu… bay đi

đoạn thơ 2 từ "trong sóng có người gọi con… lướt qua

* GV yêu cầu: Đọc lại 2 đoạn thơ ?

? Những người sống trên Mây, trong Sóng đã nói gì với em bé ?

+ Mây: chơi sáng-> chiều tà

            bình minh vàng

           vầng trăng bạc

+ Sóng : ca hát sáng-> hoàng hôn

              ngao du

? Để tả về những trò chơi của mình, Mây và Sóng đã sử dụng những hình ảnh như thế nào 

? Qua những lời mời đó em thấy thế giới họ vẽ ra như thế nào ?

+ Họ vẽ ra một thế giới vô cùng hấp dẫn giữa vũ trụ rực rỡ sắc màu với bình minh vàng, vầng trăng bạc tiếng đàn ca du dương, bất tận và được đi khắp nơi.

? Theo Mây và Sóng cách đến với họ như thế nào ?

+ Cách đến với họ và hoà nhập với họ rất thú vị và hấp dẫn.

? Qua đó em có nhận xét gì về những trò chơi của Mây và Sóng đối với em bé ?

+ Trò chơi đầy sức quyến rũ, sáng tạo, hấp dẫn, tự do, đáng tham gia, nơi đó thiên nhiên rực rỡ, bí ẩn, bao điều mới lạ, hấp dẫn, cuốn hút em bé.

? Tại sao tác giả không chỉ cụ thể những người trên Mây, những người trên Sóng ? Điều đó có tác dụng như thế nào trong cách thể hiện bài thơ ?

  ? Cuộc đối thoại này đã thực sự xảy ra chưa ?

* Giáo viên: Những người trên mây, sóng là tưởng tượng của em bé. Họ không xuất hiện 1 cách trực tiếp chính là để người đọc tuỳ theo hiểu biết của mình mà tưởng tượng: những chú tiên đồng, những ông tiên, những nàng tiên cá.v.v... Đây chính là cái cớ để em bé bộc lộ  tâm tình với mẹ. Nhờ những câu chuyện tưởng tượng đó mà tình cảm của em bé được bộc lộ 1 cách trọn vẹn-> không phải là cuộc hội thoại.

? Có thể coi những lời mời gọi của Mây, Sóng là hàm ý cho cuộc sống của con người không ? Hàm ý đó là gì ?

* Giáo viên: Lời mời gọi ấy chính là tiếng gọi của một thế giới kì diệu. Trước những lời mời gọi hấp dẫn dường như khó có thể chối từ, thái độ của em bé thế nào, chúng ta cùng tìm hiểu tiếp.

? Em bé đã làm gì trước những lời mời gọi của Mây, Sóng ?

- Em bé hỏi lại:

Nhưng làm thế nào mình lên đó được.

Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được.

? Những câu hỏi về cách thực hiện trò chơi chứng tỏ điều gì ở em bé ?

+ Những trò chơi của Mây, Sóng cũng hấp dẫn, lôi cuốn em bé, kích thích vào sự ham hiểu biết, thích khám phá-> luyến tiếc

? Lý giải vì sao em bé không từ chối ngay lời mời gọi của những người sống “Trên Mây và những người sống “trong Sóng”?

* Học sinh trao đổi nhóm bàn 2 phút

+ Tác giả rất yêu trẻ, am hiểu đời sống tình cảm của trẻ thơ-> miêu tả tinh tế tâm lí trẻ thơ, nếu để em bé từ chối luôn những lời mời gọi đó thì sẽ không phù hợp tâm lí trẻ thơ: sự tò mò, thích khám phá thế giới xung quanh.

? Lý do nào khiến bé từ chối lời mời gọi ?

+ Mẹ đang đợi ở nhà-> không thể xa mẹ.

+ Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà

-> Do mẹ ở nhà đợi, mẹ mong ở nhà, và mình không rời mẹ được.

? Em cảm nhận được điều gì từ lời từ chối của em bé ?

+ Quả thực trước lời mời hấp dẫn bé cũng thích đi, thích được chơi. Song cuối cùng bé từ chối, bé không muốn đánh đổi thú vui chơi với việc phải xa mẹ, để mẹ 1 mình ở nhà, Rõ ràng tình thương yêu mẹ đã thắng lời mời gọi của những người trên mây, trong sóng.

+ Lời từ chối với những lí do thật dễ thương khiến người sống trên mây trong sóng đều mỉm cười: “Mỉm cười bay đi”, “mỉm cười nhảy múa lướt qua”. Lòng mẹ yêu con và con yêu mẹ đều da diết biết chừng nào. Tình cảm 2 chiều nên cùng tha thiết cảm động.

 * Giáo viên: Trước những trò chơi mới lạ em bé rất thích, rất muốn cùng chơi. Nhưng em bé đã chiến thắng những ham muốn bởi tình yêu thương đối với mẹ. Tinh thần nhân văn sâu sắc thể hiện ở sự vượt lên những ham muốn ấy. Đó chính là sức mạnh của tình mẫu tử.

? Theo em những người trên Mây, trong Sóng được hiểu như thế nào ?

+ Là những người bé tưởng tượng trong thế giới thần tiên kì ảo bé được nghe truyện cổ tích, truyến thuyết, thần thoại -> Hình ảnh tượng trưng cho thế giới diệu kì, đầy sức hấp dẫn trẻ thơ

* Giáo viên: Đó có thể là những tiên đồng, ngọc nữ bay lững lờ trên những đám mây trắng, là nàng tiên ca với giọng hát mê hồn.

? Qua đây em thấy giá trị của lời từ chối này ?

+ Giá trị lời từ chối là con đã biết khắc phục những ham muốn chính đáng của tuổi thơ để làm vui lòng mẹ.

? Để vượt qua được những lời mời gọi hấp dẫn đó, em bé cần phải có những đức tính nào

+ Làm chủ những tình cảm, chiến thắng được những ham muốn, sự hấp dẫn, thu hút của những thú vui

* Giáo viên: Tinh thần nhân văn sâu sắc của bài thơ là ở đây, nó chứng tỏ tình cảm với mẹ của bé thật là sâu nặng.Song không pahir ai cũng như em bé chiến thắng được những dụ dỗ, mua chuộc. Rất nhiều người vì không học được kĩ năng làm chủ bản thân nên dễ sa ngã vào những tệ nạn xã hội, những thú vui tầm thường mà có hại: thuốc lá, ma túy, cờ bạc, ham mê điện tử

? Em bé đã từ chối những trò chơi của mây, sóng có phải vì em bé không thích vui chơi không ? Chi tiết nào diễn tả điều đó ?

+ Em bé đã sáng tạo những trò chơi của riêng cũng thật thú vị của mình với mẹ ở nhà

* Giáo viên trình chiếu các đoạn thơ

+ đoạn 1: Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn…xanh thẳm"

+ đoạn 2" Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn..ở chốn nào.

? Bé đã tưởng tượng ra những trò chơi nào ? Em đọc những câu thơ nói về trò chơi của bé ?

? Em hãy miêu tả lại trò chơi của em bé?

+ Con là mây - mẹ là trăng

+ Con là sóng - mẹ là bờ

+ Hai tay con nâng mặt mẹ.

+ Con lăn, lăn mãi...cười...

* Học sinh thảo luận 2 câu hỏi thời gian 5 phút

? Trò chơi của em bé có gì khác biệt trò chơi của những người sống trên Mây, trong Sóng ?

? Tại sao lại nói những trò chơi của em bé hay và hấp dẫn hơn trò chơi của Mây, Sóng?

->Các nhóm trình bày kết quả thảo luận-> các nhóm khác bổ sung hoàn chỉnh

? Trò chơi của em bé có gì khác biệt trò chơi của những người sống trên Mây, trong Sóng ?

-> Trò chơi cùng mẹ, có mẹ:

? Tại sao lại nói những trò chơi của em bé hay và hấp dẫn hơn trò chơi của Mây, Sóng?

+ Trò chơi hay, thú vị hơn nhiều. Có những hình ảnh thiên nhiên, có mây, trăng, bầu trời, sóng bến bờ. Đặc biệt có con và mẹ hóa thân vào trong những hình ảnh thiên nhiên ấy. Em không chỉ có “mây”. Chính em là mây mà còn có “Trăng” – hiện thân của mẹ. Không phải chỉ để cùng chơi đùa như những người sống “trên mây” mà để cùng sống dưới 1 “mái nhà”  cho em được ôm ấp, được tiếp nhận ánh sáng dịu dàng, em không  chỉ có sóng, chính em đã là sóng- mà còn có bến bờ kì lạ” hiện thân của mẹ, bờ bến bao dung, rộng mở. Ở cùng 1 vị trí mà có cả trăng, bầu trời, sóng, bến bờ, có cả con và mẹ quấn quýt bên nhau-> em bé rất yêu mẹ và mẹ cũng rất yêu em...

=> Đây là trò chơi sáng tạo và thú vị tinh yêu thiên nhiên hoà vào trong tình mẹ con.

* Giáo viên: Nơi chơi của bé là ngôi nhà của 2 mẹ con, chơi đùa với thiên nhiên chính là chơi với m.

* GV đặt câu hỏi:

? Hãy nêu cảm nhận của em về hình ảnh thơ: "Con lăn, lăn, lăn mãi

 Rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ" ?

+ Miêu tả chân thực, sinh động hình ảnh thiên nhiên: những con sóng nối tiếp nhau xô bờ rồi vỡ tan, hoà trong biển cả.

+ Trong những trò chơi với mẹ bé luôn được sống trong lòng yêu thương vô bờ của mẹ =>Ý nghĩa tượng trưng: tình mẹ con thiết tha sâu nặng, tấm lòng yêu thương bao dung của người mẹ-> So sánh độc đáo, thú vị.

? Hãy phân tích ý nghĩa của câu cuối “Không ai trên thế giới này biết được mẹ con ta chơi ở chốn nào”

 + Có nghĩa là: mẹ con ta ở khắp mọi nơi, không ai có thể tách rời phân biệt, chia cách được -> tình mẫu tử ở khắp nơi và bất diệt.

* Giáo viên: Tình mẫu tử hoà vào nhau, có khắp nơi trong vũ trụ và trở thành thiêng liêng, bất diệt. Từ 2 cực tưởng chừng như đối lập-> Sự dung hợp hài hoà, 1 kết thúc viên mãn.

? Qua đây em có cảm nhận gì về những trò chơi của bé ?

+ Trò chơi của bé còn thể hiện chiều sâu triết lí về tình thương yêu mẹ con nó rất gần gũi, giản dị nhưng vô cùng lớn lao, thiên liêng và vĩnh hằng như vũ trụ.

? Từ đó ta rút ra được qui luật nào của tình cảm con người ?

+ Niềm vui lớn nhất của con trẻ chính là được ở bên bà mẹ sinh ra và bà mẹ thiên nhiên->Ngợi ca tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.

? Hình ảnh người mẹ trong bài thơ gợi ta nhớ đến bài thơ nào cũng viết về người mẹ chúng ta vừa học xong ?

? Qua bài thơ “ Mây và sóng” nhà thơ Tago muốn thể hiện những nội dung nào ?

? Ca ngợi điều gì?

 ? Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho ta thêm suy ngẫm nào nữa về cuộc đời mỗi người?

+ Bài học cho con người trong cuộc sống có nhiều cám dỗ cần vượt qua.

? Bài thơ còn nhắc nhở chúng ta điều gì về hạnh phúc?

* Giáo viên: Bài thơ còn là lời nhắn gửi  hạnh phúc không phải tìm ở nơi xa xôi, bí ẩn do ai ban cho mà ngay ở trần thế, trong gia đình ta, do ta tạo dựng.  Hạnh phúc của mỗi ngưòi là được sống trong tình yêu thương của cha mẹ và gia đình. Thật bất hạnh cho những ai không còn cha, mẹ, không còn gia đình.

* GV đặt câu hỏi:

? Nêu ý nghĩa của văn bản ?

? Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ ?

 ? Nhận xét về bố cục bài thơ ?

? Nhận xét về hình tượng thơ ? hình ảnh sử dụng trong bài thơ?

? Đọc ghi nhớ SGK- 89 ?

? Đọc diễn cảm theo phân vai bài thơ ?

?  Qua bài thơ, ta hiểu thêm những điều đáng quí nào trong tâm hồn và tài năng của nhà thơ Ta-go?

* KNS

? Là người con, em thể hiện thái độ, tình cảm như thế nào đối với người mẹ ?

? Hạnh phúc của mỗi người là sống trong tình yêu thương của mọi người trong gia đình và giữa thien nhiên tươi đẹp. Qua bài thơ em sẽ làm gì để bảo vệ thiên nhiên tươi đẹp đó ?

A. Giới thiệu chung:

1. Tác giả:  Ra-bin-đra-nát Ta-go(1861-1941)

+ Nhà thơ hiện đại lớn nhất ở Ân Độ.

+ Thơ ông thể hiện tinh thần dân tộc, dân chủ sâu sắc, tinh thần nhân văn cao cả.

2. Tác phẩm:

+ Xuất bản năm 1909, là một bài thơ văn xuôi nhưng vẫn có âm điệu nhịp nhàng.

B. Đọc-Hiểu văn bản:

1. Đọc-hiểu chú thích:

2.Bố cục.

+  Thể thơ: Thơ tự do (thơ văn xuôi) các câu thơ dài ngắn rất tự do, rất ít thậm chí không vần.

+ PTBDDC: Biểu cảm

+ Bố cục: 2 phần ( có cấu trúc giống nhau nhưng lại bổ sung ý thơ trọn vẹn và đầy đủ hơn.)

3. Phân tích:

a Lời mời gọi của những người sống trên mây, trong sóng:

+ Sáng tạo nên những hình ảnh thiên nhiên bay bổng, lung linh, kì ảo song vẫn rất sinh động, chân thực và gợi nhiều liên tưởng.

=> Lời rủ rê của những người sống trên Mây, trong Sóng rất thú vị vì trò chơi đầy sức quyến rũ, sáng tạo, hấp dẫn, tự do, đáng tham gia, nơi đó là thiên nhiên rực rỡ, bí ẩn, bao điều mới lạ, hấp dẫn tuổi thơ.

b Lời từ chối của bé:

- Lời từ chối dễ thương xuất phát từ tình yêu thương mẹ => Sức mạnh của tình mẫu tử.

c Trò chơi sáng tạo của bé:

+ Trò chơi của bé thật sáng tạo thể hiện niềm hạnh phúc vô biên của con hoà trong tình yêu thương của mẹ giữa thiên nhiên vũ trụ và cuộc sống con người.

+ Hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng: mẹ - con

-> Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt ở khắp mọi nơi, không ai có thể tách rời, chia cắt.

<=> Tình cảm gắn bó của em bé với mẹ- cảm nhận của em về tình mẫu tử thiêng liêng đầy ý nghĩa.

4. Tổng kết:

a Nội dung:

+ Ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng và bất diệt.

* Ý nghĩa văn bản: Bài thơ ca ngợi ý nghĩa thiêng liêng của tình mẫu tử.

B Nghệ thuật:

+ Bố cục bài thơ thành 2 phần giống nhau (thuật lại lời rủ rê-thuật lại lời từ chối và lí do từ chối-trò chơi do em bé sáng tạo)-Sự giống nhau nhưng không trùng lặp về ý và lời.

+ Sáng tạo nên những hình ảnh thiên nhiên bay bổng, lung linh, kì ảo song vẫn rất sinh động, chân thực và gợi nhiều liêng tưởng.

c Ghi nhớ: ( SGK- 89)

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

- Mục tiêu: Học sinh vận dụng những kiến thức mới đã học ở phần hình thành kiến thức vào các tình huống cụ thể thông qua hệ thống bài tập

- Phương pháp:

- Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn phủ bàn

- Thời gian: (   )

GV cho HS làm một số câu trắc nghiệm

1. Nhận định nào chính xác về nhà thơ Ta - go?

A. Nhà thơ cổ điển của nước Anh.              C. Nhà thơ hiện đại của Ấn Độ.

B. Nhà thơ hiện đại của n­ước Anh.              D. Nhà thơ cổ điển của Ấn Độ.

2. Dòng nào sau đây nêu chính xác nội dung bài ''Mây và Sóng''?

A. Miêu tả trò chơi của trẻ thơ.

B. Mối quan hệ giữa thiên nhiên và tâm hồn trẻ thơ.

C. Tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt.

D. Ca ngợi hình ảnh ngư­ời mẹ và tấm lòng bao la của mẹ.

3. Nhận xét nào sau đây nêu đúng và đủ nhất về đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

A.Là thơ văn xuôi, trong đó lời kể có xen đối thoại, dùng phép lặp lại nhưng có sự biến hoá và phát triển.

B.Dùng phép lặp lại nhưng có sự biến hoá và phát triển, xây dựng những hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng.

C. Là thơ văn xuôi, trong đó lời kể có xen đối thoại, dùng phép lặp lại nhưng có sự biến hoá và phát triển, xây dựng những hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng.

D. Xây dựng những hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng, dùng phép lặp lại nhưng có sự biến hoá và phát triển

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

- Mục tiêu: Sử dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết vấn đề, nhiệm vụ trong thực tế

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: Trả lời nhanh, KT khăn trải bàn

- Thời gian: ( )

? Văn bản “Mây và sóng” nói với ta điều gì ? Tình cảm tốt đẹp nào

? Học sinh vẽ sơ đồ tư duy

HOẠT ĐỘNG MỞ RỘNG, TÌM TÒI, SÁNG TẠO

- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.

- Phương pháp: thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ

- Thời gian: ( )

? Tìm thêm những bài thơ ở Việt Nam và trên thế giới viết về người mẹ

Số TT

Tên bài thơ

Tác giả

Năm sáng tác

Thể thơ

Tóm tắt

nội dung

Đặc sắc nghệ thuật