Bài 11: NHÀ LÝ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC (1009-1225)
A. Trắc nghiệm
Bài tập 1. Hãy xác định phương án đúng.
1.1. Người sáng lập ra nhà Lý là
A. Lê Hoàn.
B. Lý Thường Kiệt.
C. Sư Vạn Hạnh.
D. Lý Công Uẩn.
Trả lời: D. Lý Công Uẩn.
1.2. Ý nào dưới đây không phải là việc làm của Lý Công Uẩn sau khi thành lập triều Lý?
A. Đặt niên hiệu là Thuận Thiên.
B. Quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La (Thăng Long, Hà Nội).
C. Xây dựng các cung điện ở khu vực trung tâm của kinh thành.
D. Đổi tên nước là Đại Việt.
Trả lời: D. Đổi tên nước là Đại Việt.
1.3. Kinh thành Thăng Long gồm
A. Cấm thành, Hoàng thành, La thành.
B. Cấm thành, Hoàng thành.
C. La thành, Cấm thành.
D. Tử Cấm thành, Hoàng thành, La thành.
Trả lời: A. Cấm thành, Hoàng thành, La thành.
1.4. Ý nào không phản ánh đúng ý nghĩa sự kiện dời đô từ Hoa Lư về Đại La của Lý Công Uẩn?
A. Khẳng định vị thế của Thăng Long – Hà Nội trong lịch sử dân tộc.
B. Tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển đất nước.
C. Mở ra thời kì mới trong sự phát triển của dân tộc.
D. Góp phần xây dựng quốc gia thống nhất.
Trả lời: D. Góp phần xây dựng quốc gia thống nhất.
1.5. Ý nào dưới đây không phải là chính sách của nhà Lý trong việc xây dựng quân đội?
A. Xây dựng quân đội với kỉ luật nghiêm minh, huấn luyện chu đáo
B. Xây dựng quân đội với hai bộ phận: cấm quân và quân địa phương.
C. Quân đội được trang bị nhiều vũ khí hiện đại.
D. Thi hành chính sách “ngụ binh ư nông”.
Trả lời: C. Quân đội được trang bị nhiều vũ khí hiện đại.
1.6. Bộ luật được ban hành năm 1042 dưới thời Lý là
A. Hình thư.
B. Quốc triều hình luật.
C. Hình luật.
D. Hoàng Việt luật lệ.
Trả lời: A. Hình thư.
1.7. Ý nào dưới đây không phản ánh đúng về chính sách đối ngoại của nhà Lý?
A. Giữ quan hệ hoà hiếu với nhà Tống.
B. Cho nhân dân hai bên biên giới qua lại tự do.
C. Đưa quan hệ giữa Đại Việt với Chăm-pa trở lại bình thường.
D. Chấm dứt quan hệ bang giao với nhà Tống.
Trả lời: D. Chấm dứt quan hệ bang giao với nhà Tống.
1.8. Hằng năm, các vua Lý thường về các địa phương làm lễ tịch điền nhằm mục : đích gì?
A. Khuyến khích nhân dân sản xuất nông nghiệp.
B. Quản lí việc sản xuất nông nghiệp.
C. Đẩy mạnh việc khai khẩn đất hoang.
D. Góp phần nâng cao uy tín của nhà vua, triều đình.
Trả lời: A. Khuyến khích nhân dân sản xuất nông nghiệp.
1.9. Nhà Lý lập nơi trao đổi, buôn bán với thương nhân nước ngoài ở nhiều nơi, trong đó có
A. kinh thành Thăng Long.
B. cảng biển Vân Đồn.
C. Phố Hiến.
D. Thanh Hà.
Trả lời: B. cảng biển Vân Đồn.
1.10. Ý nào sau đây không phản ánh đúng tình hình tư tưởng – tôn giáo thời Lý?
A. Phật giáo được các vua Lý tôn sùng và truyền bá rộng rãi trong nhân dân.
B. Nho giáo bắt đầu được mở rộng.
C. Nho giáo chưa có vai trò trong đời sống xã hội.
D. Đạo giáo được truyền bá, kết hợp với các tín ngưỡng dân gian.
Trả lời: A. Phật giáo được các vua Lý tôn sùng và truyền bá rộng rãi trong nhân dân.
Bài tập 2. Hãy xác định câu đúng (Đ) hoặc sai (S) về nội dung lịch sử.
A. Chính quyền trung ương và địa phương thời Lý ngày càng kiện toàn hơn.
B. Thời Lý, đứng đầu chính quyền trung ương là vua; dưới vua có các quan đại thần (quan văn, quan võ)
C.Thời Lý, vua ở ngôi theo chế độ “cha truyền con nối"
D. - Ở địa phương, nhà Lý chia cả nước thành 12 lộ (phủ/châu) và đặt các chức quan tri phủ, tri châu.
E. Để củng cố quốc gia thống nhất, nhà Lý đã thực hiện các chính sách đối nội, đối ngoại mềm dẻo nhưng kiên quyết.
G. Nhà Lý kiên quyết trấn áp những thế lực có mưu đồ tách khỏi Đại Việt.
H. Nhà Lý thần phục nhà Tống và Chăm-pa.
I. Quốc Tử Giám là nơi học tập của con em quý tộc, sau đó mở rộng đến con em quan lại và những người giỏi trong nước.
Trả lời:
Đúng: A, B, C, E, G, I;
Sai: D, H.
Bài tập 3. Hãy ghép thông tin ở cột A với cột B sao cho phù hợp về nội dung lịch sử.
Cột B Cột A a) Được tuyển chọn từ các làng xã. b) Để bảo vệ các lộ, phủ. 1. Cấm quân c) Được tuyển chọn chặt chẽ trong cả nước. 2. Quân địa phương d) Để bảo vệ vua và kinh thành. e) Được huy động khi đất nước có chiến tranh.
Trả lời: Ghép: 1 – c, d; 2 – a, b, e.
Bài tập 4. Hãy lựa chọn các từ/cụm từ cho sẵn: vua, quan lại, quý tộc, phân hoá, tập trung, địa chủ, lĩnh canh, thấp kém, cao quý, triều đình để hoàn thành đoạn dữ liệu sau.
Xã hội thời Lý có xu hướng (1).... Tầng lớp quý tộc (... (2) ...,...(3)...) có nhiều đặc quyền. Một số ít dân thường có nhiều ruộng đất trở thành (4)... Nông dân chiếm đa số trong dân cư, nhận ruộng đất công làng xã để cày cấy và nộp thuế; một số phải ....(5).... ruộng đất và nộp tô cho địa chủ. Thợ thủ công và thương nhân khá đông đảo. Nô tì có địa vị... (6)... nhất phục vụ trong ...(7).... và gia đình quan lại.
Trả lời: (1) phân hoá; (2) vua; (3) quan lại; (4) địa chủ; (5) lĩnh canh; (6) thấp kém; (7) triều đình.
B. Tự luận
Bài tập 1. Hãy lập và hoàn thành bảng thống kê (theo mẫu dưới đây) về những thành tựu văn hoá, giáo dục tiêu biểu của thời Lý.
| Lĩnh vực | Thành tựu tiêu biểu |
| Tôn giáo | Phật giáo |
| Văn học | Văn học chữ Hán bước đầu phát triển. |
| Kiến trúc – điêu khắc | Các vua Lý rất sùng đạo Phật, khắp nơi đều dựng chùa, tỏ tượng, đúc chuông... Kiến trúc rất phát triển, tiêu biểu là tháp Báo Thiên, chùa Một Cột... |
| Giáo dục | Năm 1070, Văn Miếu được xây dựng ở Thăng Long. Năm 1075, mở khoa thi đầu tiên để tuyển chọn quan lại. Nhà nước quan tâm đến giáo dục, khoa cử. Năm 1076, mở Quốc tử giám - trường đại học đầu tiên của nước ta. Chế độ thi cử chưa đi vào nền nếp và quy củ. Việc xây dựng Văn Miếu và Quốc tử giám đánh dấu sự ra đời của nền giáo dục Đại Việt. |
Bài tập 2. Khai thác các đoạn thông tin sau, em hãy:
• Mùa xuân năm 1038, vua Lý Thái Tông ra Bố Hải Khẩu (Thái Bình) cày tịch điền. Vua đích thân tế Thần Nông rồi tự cày những đường đầu tiên. Có người can rằng: "Đó là công việc của nông phu, bệ hạ việc gì làm thế Vua nói: “Trẫm không tự mình cày cấy thì lấy gì làm xôi cúng, lấy gì cho thiên hạ noi theo
• Năm 1040, vua đã dạy cung nữ dệt được gấm vóc. Sau đó vua xuống chiếu phát hết gấm vóc của nước Tống ở trong kho để may áo ban cho các quan... để tỏ ra vua không dùng gấm vóc nước Tống nữa.
a) Em có nhận xét gì về chính sách của nhà Lý về nông nghiệp, thủ công nghiệp?
b) Những chính sách đó có tác dụng gì?
Trả lời:
a) Nhà Lý rất chú trọng phát triển nông nghiệp, thủ công nghiệp bằng việc thực hiện nhiều biện pháp như: cày ruộng tịch điền, thi hành chính sách “ngụ binh ư nông”; dạy cung nữ dệt gấm vóc,...
b) Những chính sách đó đã thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp phát triển. Nhờ đó, nhiều năm mùa màng bội thu, trong nước đã tự sản xuất được nhiều loại gấm vóc đẹp, chất lượng tốt không thua kém gì gấm vóc của nhà Tống.
Bài tập 3. Em hãy tìm hiểu và lí giải vì sao Lý Công Uẩn lại được tôn lên làm vua sau khi vua Lê Long Đĩnh mất.
Trả lời: Lý Công Uẩn là người có học vấn, thông minh và tài đức. Ông làm quan trọng triều Tiền Lê đến chức Điện tiền Chỉ huy sứ, chỉ huy cấm quân,... Khi Lê Long Đĩnh mất, giới sư sãi và đại thần đã tôn ông lên làm vua.
Bài tập 4. So sánh và cho biết tổ chức nhà nước thời Lý có điểm gì khác so với thời Đinh - Tiền Lê. Qua đó chứng tỏ điều gì về tổ chức nhà nước thời Lý?
Trả lời:Tổ chức nhà nước thời Lý đã được kiện toàn và hoàn thiện hơn so với thời Đinh – Tiền Lê.
Bài tập 5.
a) Em hãy trình bày ý nghĩa của việc xây dựng Văn Miếu – Quốc Tử Giám, qua đó thể hiện truyền thống nào của dân tộc?
b) Liên hệ và cho biết hiện này có những hoạt động nào vẫn được tổ chức tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám thể hiện sự kế tục truyền thống tốt đẹp của dân tộc?
Trả lời:
a) Việc xây dựng Văn Miếu – Quốc Tử Giám đánh dấu bước phát triển mới của văn hoá – giáo dục Đại Việt thời Lý. Thể hiện truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, tôn vinh giáo dục của dân tộc
b) HS tìm hiểu thêm, liên hệ thực tế, giới thiệu một số sự kiện về văn hoá – giáo dục được tổ chức tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám như: Vinh danh Thủ khoa các trường đại học..