Bài 21: Ôn tập chương IV

A. Kiến thức trọng tâm

1. Bộ máy nhà nước thời vua Lê Thánh Tông có tổ chức hoàn chỉnh, chặt chẽ hơn bộ máy nhà nước thời Lý – Trần ở những điểm nào?

• Triều đình:
• Đứng đầu là vua nắm mọi quyền hành.
• Giúp vua có các quan đại thần.
• Ở triều đình có 6 bộ và một số cơ quan chuyên môn.
• Hệ thống thanh tra giám sát hoạt động của quan lại được tăng cường từ trung ương đến tận đơn vị xã.
• Các đơn vị hành chính:
• Các đơn vị hành chính được tổ chức chặt chẽ, đặc biệt là cấp thừa tuyên và cấp xã.
• Chia nước làm 13 đạo, dưới đạo là phủ, châu, huyện, xã.
• Cách đào tạo, tuyển dụng nhân tài:
• Mở rộng thi cử, chọn nhân tài công bằng.
• Nhà nước thời Lê Thánh Tông lấy phương thức học tập, thi cử làm nguyên tắc lựa chọn, bổ dụng quan lại.

2. Nhà nước thời Lê Sơ và nhà nước Lý Trần có đặc diểm gì khác nhau?

• Nhà nước thời Lý – Trần:
• Nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ tập quyền (vua nắm mọi quyền hành) nhưng không sát bằng thời Lê
• Nhà nước quân chủ quý tộc
• Nhà nước thời Lê Sơ:
• Vua là người trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả trong chỉ huy quân đội.
• Nhà nước quân chủ quan liêu chuyên chế.

3. Luật pháp thời Lê Sơ có điểm nào giống và khác luật pháp thời Lý – Trần?

	Thời Lý – Trần	Thời Lê Sơ
Giống nhau	Pháp luật bảo vệ quyền lợi của vua và các quan lại đại thần. Cám giết mổ trâu, bò.
Khác nhau	Bảo vệ quyền lợi tư hữu. Chưa bảo vệ quyền lợi của phụ nữ.	Bảo vệ quyền lợi của quốc gia, khuyến khích phát triển kinh tế. Giữ gìn truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Bảo vệ một số quyền lợi phụ nữ. Hạn chế phát triển nô tì. Pháp luật thời Lê Sơ đầy đủ, hoàn chỉnh hơn thể hiện ở bộ luật Hồng Đức.

4. Tình hình kinh tế  thời Lê sơ có gì  giống và khác thời Trần – Lý?

Giống nhau:

• Nông nghiệp:
• Thực hiện chính sách khai hoang để mở rộng trồng trọt
• Chăm lo đắp đê phòng lũ lụt, đào vét kênh mương đưa nước vào đồng ruộng.
• Cấm giết hại trâu, bò để bảo vệ sức kéo cho nông nghiệp.
• Thủ công nghiệp: Phát triển nghề thủ công cổ truyền.
• Thương nghiệp: Mở chợ, mở cửa biển buôn bán với người nước ngoài.

Khác nhau

Nội dung so sánh	Thời Trần - Lý	Thời Lê Sơ
Nông Nghiệp	Thời  Lý tổ chức cày ruộng tịch điền. Thời Trần vua cho vương hầu, công chúa, phò mã lập điền trang.	Đặt một số chức quan chuyên về nông nghiệp Có 25 vạn lính về quê cày ruộng sau chiến tranh. Thực hiện phép quân điền.
Thủ công  nghiệp	Thời Lý vua dạy cung nữ dệt gấm vóc.	Có các làng thủ công, phường thủ công Các xưởng do nhà nước quản lí, gọi là cục bách tác.
Thương nghiệp		Khuyến khích lập chợ mới và họp chợ.

5. Xã hội thời Lý – Trần và thời Lê Sơ có những giai cấp, tầng lớp nào? Có gì khác nhau?

a. Giống nhau:

• Vua, vương hầu, quý tộc, quan lại địa chủ
• Nông dân, thương nhân, thợ thủ công, nô tì

b. Khác nhau:

• Thời Lý- Trần: tầng lớp vương hầu, quý tộc rất đông đảo, nắm mọi quyền lực, tầng lớp nông nô, nô tì chiếm số đông.
• Thời Lê Sơ số lượng nô tì giảm dần và được giải phóng cuối thời Lê. Tầng lớp địa chủ rất phát triển do pháp luật nhà Lê hạn chế nghiêm ngặt việc bán mình làm nô hoặc bức dân tự do làm nô tì.

6. Văn hóa, giáo dục, khoa học, nghệ thuật thời Lê sơ có gì khác thời Ly-Trần?

Khác với thời Lý – Trần:

• GD thời Lê Sơ phát triển mạnh do sự quan tâm của nhà nước và nhà nước đã có những chủ trương, biện pháp tích cực để phát triển GD như: tổ chức thi cử 3 năm một lần (nhà Trần 7 năm một lần).
• Thời Lý- Trần muốn được bổ nhiệm làm quan thì trước hết phải xuất thân từ đẳng cấp quý tộc.
• Thời Lê Sơ, đa số dân đều có thể đi học và cho phép người nào có học đều được dự thi và thi đỗ đều được bổ nhiệm làm quan và được vinh quy bái tổ.
• Thời Lý- trần, đạo phật rất được trọng dụng.
• Thời Lê Sơ, Nho giáo chiếm vị trí độc tôn. chi phối trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng
• Tình hình giáo dục, văn hóa, khoa học thời Lê Sơ cũng đạt được những thành tựu mới.