Muốn thể hiện sự phát triển của xung đột kịch, tác giả cần tạo được tình huống. Trong cảnh ba này, tình huống đó là gì? .
Tình huống xây dựng:
Tình trạng sản xuất của xí nghiệp Thắng lợi rơi vào tình trạng ngưng trệ, cần phải đưa ra những giải quyết táo bạo để phát triển cải tạo lại xí nghiệp. Giám đốc Hoàng Việt (mới nhận chức vụ này hơn một năm) quyết định công bố kế hoạch mở rộng sản xuất và phương án làm ăn mới, công khai "tuyên chiến" với cơ chế quản lí, phương thức tổ chức đã trở nên lỗi thời.
Mâu thuẫn được bộc lộ qua:
- Hoàng Việt tuyên bố đỏ án làm ăn mới. Phải bảo thủ im lặng rồi phản ứng khá dè dặt. Thực chất là họ đang tìm kẽ hở để tấn công. Người phản ứng đầu tiên là Phó giám đốc Nguyễn Chính, anh ta đã dựa vào uy lực của cấp trên để phản bác đề án mới.
- Khi lí lẽ của Nguyễn Chính bị Hoàng Việt dễ dàng bẻ gày thì đến lượt phản ứng của trưởng phòng Tài vụ liên quan đến biên chế, đến quỹ lương. không chịu cấp tiền tu sửa máy móc. Lúc này Hoàng Việt phải dùng đến uy quyền, và lí lẽ của Hoàng Việt đưa ra là đời sống công nhân để giải quyết vấn đề.
- Lần thứ ba, Hoàng Việt chủ động tấn công. Anh tuyên bố bãi bỏ chức vụ quản đốc. Lí lẽ đưa ra cũng rất thoả đáng khiến cho Quản đốc phân xương Trương phải lắp bắp, ấp úng, không thể làm gì khác.
- Lần thứ tư Hoàng đề cập tới vấn đề liên quan đến con người, đến chức vụ. Hoàng Việt không mất bình tĩnh trước lí lẽ của Nguyền Chính , anh dã thắng bằng lí lẽ: cái hôm qua là tích cực thì hôm nay dã trở nên lỗi thời.
- Đòn phản công cuối cùng tương đối sắc bén của Nguyền Chính là căn cứ vào nghị quyết của Đảng. Nhưng Hoàng Việt lại thắng khi vận dụng một chi tiết quan trọng trong nghị quyết của Đảng "đẩy mạnh sản xuất và ổn định đời sống công nhân".