Giáo án PTNL bài Người trong bao

Hoạt động của Thầy và trò

- GV giao nhiệm vụ: +Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép

* HS:

+ Nhìn hình đoán tác giả Sê-khốp

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Từ đó, giáo viên giới thiệu Vào bài: Thế kỉ XIX là thời kì hoàng kim của văn học Nga với các tên tuổi như Puskin, Gô-gôn, Tuốc-ghê-ni-ép, Lép-tôn-xtôi, sê-khốp,..Chúng ta đã biết một nhà thơ Pusikn trong sáng, giản dị với tình yêu chân thành, cao thượng qua bài thơ : “tôi yêu em”. Hôm nay, ta sẽ làm quen với “một Puskin trong văn xuôi”. Đó là Sê-khốp với tác phẩm “Người trong bao”.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm

GV cho hs đọc tiểu dẫn và hệ thống lại những ý chính về tác giả,tác phẩm.

GV giới thiệu nội dung và nghệ thuật trong sáng tác của Sê-khốp

?Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào?

?Truyện thiên về chủ đề nào trong những sáng tác của ông?

*GV Tích hợp kiến thức Lịch sử nước Nga cuối thế kỉ XIX hướng dẫn học sinh tìm hiểu hoàn cảnh ra đời truyện Người trong bao

* GV chốt lại: Sê-khốp được xem là đại biểu lớn cuối cùng của văn học hiện thực Nga nửa cuối thế kỉ XIX, nhà cách tân vĩ đại về thể loại truyện ngắn và kịch nói.

- GV: em hãy tóm tắt ngắn gọn cốt truyện ?

HS Tái hiện kiến thức và trình bày.

I. Tìm hiểu chung

1.Tác giả:

– An-tôn Páp-lô-vích Sê-khốp (1860-1904), nhà văn Nga kiệt xuất.- Sê-khốp để lại hơn 500 truyện ngắn và truyện vừa, trong đó có nhiều tác phẩm đặc sắc: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6…

* Đặc điểm truyện ngắn  của Sê – khốp

Từ những cốt truyện giản dị, tác phẩm Sê-khốp đã đặt ra được những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân văn sâu xa.

 2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác: Người trong bao, truyện ngắn nổi tiếng của Sê-khốp được sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen 1898.

Tác phẩm ra đời trong bầu không khí ngạt thở của nền chuyên chế Nga hoàng cuối thế kỉ XIX. Môi trường ấy đẻ ra lắm kiểu người kì dị, chẳng hạn Bê-li-cốp _người trong bao.

b. Bố cục truyện:

-Mở truyện: cuộc trò chuyện ở gần nhà kho giữa hai người bạn: bác sĩ thú y và thầy giáo.

-Thân truyện: về cuộc đời và tính cách của Bê-li-cốp.

- Kết truyện: nhận xét của bác sĩ thú y – người nghe chuyện.

* Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS đọc - hiểu văn bản

-Gv hướng dẫn HS cần đọc kĩ, vừa đọc vừa suy ngẫm và cảm nhận mạch văn, giọng điệu, ngôn ngữ của truyện.

* 1-2 HS đọc, cả lớp theo dõi.

Thao tác 2: Chân dung của Bê-li-cốp:

   * GV đặt câu hỏi:

 Chân dung nhân vật chính được cụ thể hóa bằng những chi tiết nào?

+ Chi tiết ngoại hình, ngôn ngữ, phục trang, cách sinh hoạt?

+ Chi tiết miêu tả tính cách suy nghĩ ?

+ Chi tiết quan niệm về tình yêu của nhân vật?

 HS: Làm việc cá nhân, chọn chi tiết phân tích

- Ngoại hình và hành động kì dị:

+ Cặp kính đen trên gương mựt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn

+ Ăn mặc, phục sức khác người® tất cả đều trong bao: mang bao, cho vào bao...giày, ủng, kính...

- Khát vọng mãnh liệt, kì dị: thu mình trong bao, tạo cho mình một thứ bao để tách li và khỏi bị c/s bên ngoài tác động

- Tính cách kì dị: 

+ nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng tôn sùng, ca ngợi quá khứ ( say mê tiếng Hy Lạp cổ)

+ Thích sống theo những thông tư, chỉ thị một cách máy móc, giáo điều, rập khuôn như một cổ máy vô hồn: trong cuộc sống và sinh hoạt

- Lối sống cũng kì dị: cô độc, luôn lo lắng và sợ hãi với tất cả mọi thứ: Câu cữa miệng là Nhỡ lại xảy ra chuyện gì! ® khắc hoạ tính cách hèn nhát, quái đản của y.

Từ những chi tiết trên em nhận thấy có gì đặc biệt trong bức chân dung ấy?

 GV: Nhận xét, bình một số ý

- Đây là một bức chân dung dị thường, chúng ta có cảm giác không nhìn rõ  Bê-li- cốp là ntn, bởi lẽ hắn lọt thỏm, chìm lấp trong những lớp lớp cái bao: chân trong bao, tay trong bao, mặt củng vào bao, đôi mắt để nhìn đời, nhìn người, nhìn c/s cũng được bảo vệ và che chắn ở trong bao....

Điều đáng lưu ý ở Bê- li- cốp là y cho rằng sống như y mới là sống, mới là người có trách nhiệm với cuộc sống, mới là viên chức mẫn cán với cấp trên và là công dân tốt của nhà nước. Bê- li- cốp tự nguyện, tự giác tuân thủ nghiêm túc lối sống trong bao của mình, không hề biết mọi người sợ y, ghê tởm y, chế giễu y, khinh bỉ y...

Quả thật, Bê- li- cốp quá tự tin với cách sống đó, không hiểu mọi người, không hiểu XH, c/s. Y cứ nhỡn nhơ, tự nhiên chìm đắm trong quá khứ, trng những xác tín cực kì lạc hậu, đen tối.

Thao tác 3: Về cái chết của Bê-li-cốp:

 HS: Làm việc theo nhóm và trả lời.Vì sao Bê-li-cốp chết?

Tìm chi tiết miêu tả về Bê-li-cốp khi hắn chết?

Thái độ của mọi người trước cái chết của Bê-li-cốp như thế nào?

Câu hỏi thảo luận:

1. Lấy ví dụ về tính cách, hành vi ứng xử, suy nghĩ giống với Bê-li-cốp trong cuộc sống xung quanh ta.

2.Theo em, chúng ta phải làm gì để loại bỏ kiểu người như Bê-li-cốp ra khỏi cộng đồng?

HS: Làm việc cá nhân phân tích, nêu ý nghĩa.

- Thủ phạm gây ra cái chết cho Bê- li- cốp là tiếng cười không đúng lúc vủa Va- ren- ca: người kể chuyện đã bình “Cái tiếng cười âm vang, lảnh lót ha ha ha ấy đã chấm dứt tất cả, chấm dứt chuyện cưới xin, chấm dứt cả cuộc đời của Bê- li- cốp thoáng qua có lẽ là vô lí nhưng bởi vì tiếng cười của Va- ren- ca đã tố cáo với Bê- li- cốp rằng  những người ở dưới cầu thang đã biết tất cả. Điều mà Bê- li- cốp lo ngại đã thực sự xảy ra: có thể mọi người đã nghe được câu chuyện này, nỗi lo sợ đến với hắn, hắn sợ hắn bị biến thành trò cười cho thiên hạ, sẽ có tranh châm biếm... và rồi hắn trùm chăn để “gặm nhấm” nỗi sợ hãi, sự hoảng hốt. Tiếng cười kia là mọt yếu tố đẩy nỗi sợ hãi thường trực của hắn lên đỉnh điểm và cuối cùng Bê- li- cốp chết.

- Bê- li cốp chết đó là sự tất yếu của lối sống ấy, y đã tìm cho mình một cái bao tốt nhất, bền vững nhất, nhưng y chết rồi cuộc sống vẫn tái diễn như cũ: nặng nề, mệt nhọc, vô vị, tù túng…

HS: Thảo luận nhóm 2 em, phát biểu ý kiến

GV: Bổ sung, kết luận

Từ những kiến thức về chi tiết nghệ thuật ở tiết trước HS tiếp tục tìm hiểu chi tiết cái bao trong tác phẩm.

 HS: làm việc cá nhân, phân tích

- Nghĩa đen: vật dùng để bao, gói, đựng đồ vât, hàng hoá…hình túi hoặc hình hộp

- Nghĩa bóng: lối sống và tính cách của người mang nó.

- Nghĩa biểu trưng: Kiểu người trong bao, lối sống trong bao, một kiểu người, một lối sống không chỉ đã và đang tồn tại ở nước Nga cuối TK XIX mà còn có ý nghĩa phổ quát, sâu rộng đó là XH Nga, cả nước Nga thời đó, phải chăng đó là cái bao khổng lồ trói buộc tù hãm, vây bủa, ngăn chặn tự do của mọi người.

 Chi tiết nghệ thuật đặc sắc trong tác phẩm Người trong bao  là gì? Chi tiết này được lặp lại bao nhiêu lần?

 GV: Qua hình tượng cái bao em hãy phát biểu chủ đề tư tưởng của truyện?

GV yêu cầu HS nhắc lại khái niệm chủ đề và vai trò của chủ đề đối với một tác phẩm.

 Từ phần phân tích trên, có thể phát biểu chủ đề tư tưởng của truyện như thế nào?

II/ Đọc - hiểu văn bản:

1/ Chân dung của Bê-li-cốp:

*Ngoại hình:

– Gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn.

– Cách ăn mặc phục sức: Đi gày cao su, cầm ô, nhất thiết phải mặt áo bành cặp kính đen trên gương mặt nhợt nhạt.

* Vật dụng hằng ngày: Cái ô, đồng hồ quả quýt, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì … đều được để trong bao.

*Ngôn ngữ: “nhỡ lại xãy ra chuyện gì thì sao” à Nhút nhát, im lặng.

* Hành động, sinh hoạt của cuộc sống hằng ngày:

– Trời rất đẹp vẫn đi giày cao su, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông, đeo kính râm…

* Tính cách, suy nghĩ:

– ý nghĩ giấu trong bao, luôn thõa mãn, hài lòng, hạnh phúc, mãn nguyện với lối sống của mình.

– Lối sống của Bê-li-cốp ảnh hưởng sâu sắc.

     Khi Bêlicốp còn sống: anh chị em giáo viên trong trường nơi y làm việc, dân cư trong thành phố nơi y sống, tất cả mọi người đều sợ y, ghét y, tránh xa y.

* Như vậy Bê-li-cốp xuất hiện gây ấn tượng mạnh mẽ về kiểu người có lối sống lập dị, khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong bao để tránh tiếp xúc, ảnh hưởng từ cuộc sống bên ngoài.

2.  Về cái chết của Bê-li-cốp.

a. Nguyên nhân:

+ Vì bị ngã đau, lại mắc bệnh nặng lại không chịu chữa.

+ Vì bị sốc nặng trước thái độ và hành động của chị em Va-ren-ca.

+ Sâu xa hơn, đó là cái chết tất yếu.Tạng người và cách sống của y, trước sau gì cũng bị hoặc tự tiêu diệt.

– Thái độ của hắn khi đi vào cõi chết : vẻ mặt hiền lành, dễ chịu, tươi tỉnh à  mãn nguyện

–  Hắn mừng rằng cuối cùng hắn đã được chui vào trong cái bao mà từ đó không bao giờ phải thoát ra nữa…hắn đã đạt được mục đích của cuộc .

b. Khi Bê- li -cốp chết

+ Khi y chết, mọi người thấy nhẹ nhàng, thoải mái.

+ Một tuần sau người ta thấy xuất hiện nhiều người như hắn. Cuộc sống chẳng tốt đẹp gì hơn trước.

→ Bê- li-cốp không phải là một con người cụ thể, một trường hợp duy nhất mà đã trở thành nhân vật điển hình trong xã hội. Lối sống, kiểu người Bê-li-cốp đã đầu độc không khí trong sạch, lành mạnh của đạo đức, văn hoá nước Nga đương thời.

3. Hình ảnh biểu tượng cái bao.  

a. Khái niệm và vai trò của chi tiết nghệ thuật.

+  Chi tiết nghệ thuật không chỉ là yếu tố cấu thành tác phẩm mà còn là nơi gửi gắm những quan niệm nghệ thuật về con người, về cuộc đời…của nhà văn, nơi kí thác niềm ưu tư,

trăn trở của nhà văn trước cuộc đời.

- Nhà văn chỉ thực sự là “người thư kí trung thành của thời đại” (H.Balzac) khi anh ta có khả năng làm sống dậy cuộc đời trên trang sách bắt đầu từ những chi tiết nhỏ.

+ Trong tác phẩm văn chương, chi tiết có thể nhỏ về quy mô, tầm vóc nhưng nó chứa đựng tư tưởng lớn, tình cảm lớn. Không nhà văn vĩ đại nào không tập trung xây dựng hình tượng nghệ thuật từ những chi tiết nhỏ, đặc sắc.

b. Chi tiết cái bao trong tác phẩm.

– Chi tiết cái bao được miêu tả 12 lần. Hình ảnh cái bao là một trong những sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả, gợi cho người đọc nhiều ý nghĩ:

+ Nghĩa đen: Vật dụng để bao, gói đồ vật , hàng hóa..

+ Nghĩa bóng: Cuộc đời và số phận của Bê-li-cốp

+ Nghĩa biểu tượng: kiểu người, lối sống trong bao đã và đang tồn tại ở nước Nga. Nước Nga thời ấy phải chăng cũng là một cái bao khổng lồ vây hãm, ngăn chặn tự do..?

* Ảnh hưởng từ lối sống của Bê-li-cốp:

Þ Bê- li- cốp là một nhân vật độc đáo, sản phẩm sáng tạo NT của thiên tài Sê khốp.

4. Chủ đề tư tưởng của truyện. 

– Khái niệm chủ đề và vai trò của chủ đề.

+ Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản. Chủ đề thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

 + Chủ đề là nơi nhà văn kí thác tâm tư, tình cảm của mình giúp người đọc dễ dàng tiếp thu tác phẩm.

 – Chủ đề của tác phẩm là lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với XH. Đây là chủ đề lớn xuyên suốt những sáng tác của Sê – Khốp giai đoạn sau những năm 80. Tác giả có hẳn một bộ ba tác phẩm viết về chủ đề phê phán lối sống phê phán thói tầm thường dung tục, cuộc sống tiểu tư sản ngột ngạt  và ngưng đọng với ảnh hưởng độc hại của nó: Người trong bao, Khóm phúc bồn tử, câu chuyện tình yêu. 

– Cảnh báo, kêu gọi mọi người thay đổi cuộc sống, cách sống, không thể mãi sống hèn nhát, vô vị tự mãn như thế mãi.

– Bài học: trong cuộc sống cần phải tự tin, bản lĩnh, sống chan hoà với mọi người.

GV: Bổ sung, kết luận.

Hãy nêu đặc sắc nghệ thuật của văn bản ?

Rút ra ý nghĩa văn bản ?

III. Tổng kết

1. Đặc sắc nghệ thuật. 

– Ngôi kể thứ 3: khách quan, truyện lồng trong truyện.

– Giọng kể : Mỉa mai, châm biếm mà bình thản.

– Xây dựng nhân vật điển hình

– Xây dựng biểu tượng: cái bao

– Kết thúc truyện có lời bình luận và làm nổi rõ chủ đề cuả truyện

2. Ý nghĩa văn bản:

Thể hiện cuộc đấu tranh giữa con người với cái “bao”chuyên chế và khát vọng sống là mình, loại bỏ lối sống “trong bao", thức tỉnh “con người không thể sống mãi như thế này được”.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

Một tháng sau, Bê-li-cốp chết. Bấy giờ, khi nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa, cứ hệt như hắn mừng rằng cuối cùng hắn đã được chui vào trong cái bao mà từ đó không bao giờ phải thoát ra nữa. Phải rồi, thế là hắn đã đạt được mục đích của đời! […]

             Từ nghĩa địa trở về, lòng chúng tôi đều cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái. Nhưng chưa đầy một tuần sau, cuộc sống đã lại diễn ra như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vị, một cuộc sống chẳng bị chỉ thị nào cấm đoán nhưng cũng chẳng được tự do hoàn toàn, chẳng tốt đẹp gì hơn trước. Trên thực tế, Bê-li-cốp đã chầu âm phủ nhưng hiện còn bao nhiêu người trong bao, trong tương lai cũng sẽ còn bao nhiêu kẻ như thế nữa!

( Trích Người trong bao, Sê-khốp )

Đọc văn bản trên và thực hiện các yêu sau:

1) Nêu nội dung chính của văn bản? Phương thức biểu đạt của văn bản là gì?

2) Chi tiết Bê-li-cốp nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa có ý nghĩa gì? Hãy xác định giọng văn của tác giả qua chi tiết đó.

3) Xác định biệp pháp tu từ cú pháp trong câu văn Nhưng chưa đầy một tuần sau, cuộc sống đã lại diễn ra như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vị, một cuộc sống chẳng bị chỉ thị nào cấm đoán nhưng cũng chẳng được tự do hoàn toàn, chẳng tốt đẹp gì hơn trước.

Nêu ý nghĩa nghệ thuật của biện pháp tu từ đó.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Trả lời:

1) Nội dung chính của văn bản:

- Diễn tả cái chết mãn nguyện của nhân vật Người trong bao Bê-li-cốp;

- Nhà văn cảnh báo sức ảnh hưởng của cái chết đó đối với nước Nga đương thời.

2) Chi tiết Bê-li-cốp nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa có ý nghĩa cái chết chính là sự giải thoát và hạnh phúc của Bê –li-cốp. Bởi vì, y được nằm trong cái bao tốt nhất, bền vững nhất, mà từ lâu  đó vẫn là mong muốn thành thực nhất của y.

Giọng văn của tác giả : mỉa mai, châm biếm mà trầm tĩnh, chậm buồn.

3) Biệp pháp tu từ liệt kê : nặng nề, mệt nhọc, vô vị, chẳng bị chỉ thị nào cấm ,chẳng được tự do hoàn toàn,chẳng tốt đẹp gì hơn trước

- Hiệu quả: Bằng phép liệt kê, nhà văn khái quát ảnh hưởng, tác động sâu rộng, dai dẳng, nặng nề của kiểu người Bê-li-cốp, lối sống trong bao đã ám ảnh, đầu độc bầu không khí trong sạch, lành mạnh của đạo đức, văn hoá và tiến bộ nước Nga đương thời. Qua đó, nhà văn Sê-khốp nhấn mạnh rằng Bê-li-cốp chính là điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đáng báo động trong tầng lớp trí thức Nga cuối thế kỉ XIX. Nó chỉ chấm dứt khi có một cuộc cách mạng xã hội thay đổi tận gốc rễ quan niệm sống, nếu không thì cũng giống như cái xác Bê-li-cốp nằm trong quan tài kia thôi. Mặc dù Bê-li-cốp chết nhưng lối sống “trong bao” của anh ta vẫn tồn tại.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

Cuối tác phẩm “Người trong bao” (A.P.Sê khốp), nhân vật bác sĩ Ivan nứt nói câu: “không thể sống mãi như thế được”. Câu nói ấy có ý nghĩa gì? Hãy viết một bài văn nghị luận bàn về hiện tượng sống đó?

- HS thực hiện nhiệm vụ:

- HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Mở bài:

– Giới thiệu về truyện ngắn “Người trong bao”, giới thiệu câu nói của bác sĩ :“không thể sống mãi như thế được”.

– Dẫn dắt vào vấn đề nghị luận: lối sống trong bao của Bê Li Cốp

Thân bài:

1.Phân tích ngắn gọn nhân vật Bê li cốp và lối sống trong bao: hèn nhát, cô độc, máy móc, giáo điều, thu mình trong “bao”, tách biệt với thế giới bên ngoài.

2.Phân tích ý nghĩa câu nói của bác sĩ “không thể sống mãi như thế được”:

-Phê phán mạnh mẽ kiểu “người trong bao”, “lối sống trong bao” cùng tác hại của nó đối với hiện tại và tương lai nước Nga.

-Cảnh báo và kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cách sống, không thể sống tầm thường, hèn nhát, ích kỉ, vô vị và hủ lậu mãi như thế.

3.Bàn về hiện tượng

+Bàn về nguyên nhân dẫn tới lối sống đó:

-Khách quan: do chế độ xã hội

-Chủ quan: Do tính cách, quan điểm sống của mỗi người

+Bàn về tác hại của lối sống

+Phê phán những biểu hiện của lối sống trong xã hội ngày nay.

+Bàn về phương pháp khắc phục, sửa đổi bản thân để tự hoàn thiện mình…

Kết bài : bài học về nhận thức và hành động

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

+ Vẽ bản đồ tư duy bài học

+ Vẽ lại chân dung nhân vật người trong bao

-HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

+ Vẽ đúng bản đồ tư duy

+ Thể hiện trí tưởng tượng phong phú để vẽ tranh biếm hoạ.

Hoạt động của Thầy và trò

- GV giao nhiệm vụ: +Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT)

+Chuẩn bị bảng lắp ghép

* HS:

+ Nhìn hình đoán tác giả Sê-khốp

+ Lắp ghép tác phẩm với tác giả

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Từ đó, giáo viên giới thiệu Vào bài: Thế kỉ XIX là thời kì hoàng kim của văn học Nga với các tên tuổi như Puskin, Gô-gôn, Tuốc-ghê-ni-ép, Lép-tôn-xtôi, sê-khốp,..Chúng ta đã biết một nhà thơ Pusikn trong sáng, giản dị với tình yêu chân thành, cao thượng qua bài thơ : “tôi yêu em”. Hôm nay, ta sẽ làm quen với “một Puskin trong văn xuôi”. Đó là Sê-khốp với tác phẩm “Người trong bao”.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm

GV cho hs đọc tiểu dẫn và hệ thống lại những ý chính về tác giả,tác phẩm.

GV giới thiệu nội dung và nghệ thuật trong sáng tác của Sê-khốp

?Tác phẩm được sáng tác trong hoàn cảnh nào?

?Truyện thiên về chủ đề nào trong những sáng tác của ông?

*GV Tích hợp kiến thức Lịch sử nước Nga cuối thế kỉ XIX hướng dẫn học sinh tìm hiểu hoàn cảnh ra đời truyện Người trong bao

* GV chốt lại: Sê-khốp được xem là đại biểu lớn cuối cùng của văn học hiện thực Nga nửa cuối thế kỉ XIX, nhà cách tân vĩ đại về thể loại truyện ngắn và kịch nói.

- GV: em hãy tóm tắt ngắn gọn cốt truyện ?

HS Tái hiện kiến thức và trình bày.

I. Tìm hiểu chung

1.Tác giả:

– An-tôn Páp-lô-vích Sê-khốp (1860-1904), nhà văn Nga kiệt xuất.- Sê-khốp để lại hơn 500 truyện ngắn và truyện vừa, trong đó có nhiều tác phẩm đặc sắc: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6…

* Đặc điểm truyện ngắn  của Sê – khốp

Từ những cốt truyện giản dị, tác phẩm Sê-khốp đã đặt ra được những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân văn sâu xa.

 2. Tác phẩm:

a. Hoàn cảnh sáng tác: Người trong bao, truyện ngắn nổi tiếng của Sê-khốp được sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen 1898.

Tác phẩm ra đời trong bầu không khí ngạt thở của nền chuyên chế Nga hoàng cuối thế kỉ XIX. Môi trường ấy đẻ ra lắm kiểu người kì dị, chẳng hạn Bê-li-cốp _người trong bao.

b. Bố cục truyện:

-Mở truyện: cuộc trò chuyện ở gần nhà kho giữa hai người bạn: bác sĩ thú y và thầy giáo.

-Thân truyện: về cuộc đời và tính cách của Bê-li-cốp.

- Kết truyện: nhận xét của bác sĩ thú y – người nghe chuyện.

* Thao tác 1 :

Hướng dẫn HS đọc - hiểu văn bản

-Gv hướng dẫn HS cần đọc kĩ, vừa đọc vừa suy ngẫm và cảm nhận mạch văn, giọng điệu, ngôn ngữ của truyện.

* 1-2 HS đọc, cả lớp theo dõi.

Thao tác 2: Chân dung của Bê-li-cốp:

   * GV đặt câu hỏi:

 Chân dung nhân vật chính được cụ thể hóa bằng những chi tiết nào?

+ Chi tiết ngoại hình, ngôn ngữ, phục trang, cách sinh hoạt?

+ Chi tiết miêu tả tính cách suy nghĩ ?

+ Chi tiết quan niệm về tình yêu của nhân vật?

 HS: Làm việc cá nhân, chọn chi tiết phân tích

- Ngoại hình và hành động kì dị:

+ Cặp kính đen trên gương mựt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn

+ Ăn mặc, phục sức khác người® tất cả đều trong bao: mang bao, cho vào bao...giày, ủng, kính...

- Khát vọng mãnh liệt, kì dị: thu mình trong bao, tạo cho mình một thứ bao để tách li và khỏi bị c/s bên ngoài tác động

- Tính cách kì dị: 

+ nhút nhát, ghê sợ hiện tại nhưng tôn sùng, ca ngợi quá khứ ( say mê tiếng Hy Lạp cổ)

+ Thích sống theo những thông tư, chỉ thị một cách máy móc, giáo điều, rập khuôn như một cổ máy vô hồn: trong cuộc sống và sinh hoạt

- Lối sống cũng kì dị: cô độc, luôn lo lắng và sợ hãi với tất cả mọi thứ: Câu cữa miệng là Nhỡ lại xảy ra chuyện gì! ® khắc hoạ tính cách hèn nhát, quái đản của y.

Từ những chi tiết trên em nhận thấy có gì đặc biệt trong bức chân dung ấy?

 GV: Nhận xét, bình một số ý

- Đây là một bức chân dung dị thường, chúng ta có cảm giác không nhìn rõ  Bê-li- cốp là ntn, bởi lẽ hắn lọt thỏm, chìm lấp trong những lớp lớp cái bao: chân trong bao, tay trong bao, mặt củng vào bao, đôi mắt để nhìn đời, nhìn người, nhìn c/s cũng được bảo vệ và che chắn ở trong bao....

Điều đáng lưu ý ở Bê- li- cốp là y cho rằng sống như y mới là sống, mới là người có trách nhiệm với cuộc sống, mới là viên chức mẫn cán với cấp trên và là công dân tốt của nhà nước. Bê- li- cốp tự nguyện, tự giác tuân thủ nghiêm túc lối sống trong bao của mình, không hề biết mọi người sợ y, ghê tởm y, chế giễu y, khinh bỉ y...

Quả thật, Bê- li- cốp quá tự tin với cách sống đó, không hiểu mọi người, không hiểu XH, c/s. Y cứ nhỡn nhơ, tự nhiên chìm đắm trong quá khứ, trng những xác tín cực kì lạc hậu, đen tối.

Thao tác 3: Về cái chết của Bê-li-cốp:

 HS: Làm việc theo nhóm và trả lời.Vì sao Bê-li-cốp chết?

Tìm chi tiết miêu tả về Bê-li-cốp khi hắn chết?

Thái độ của mọi người trước cái chết của Bê-li-cốp như thế nào?

Câu hỏi thảo luận:

1. Lấy ví dụ về tính cách, hành vi ứng xử, suy nghĩ giống với Bê-li-cốp trong cuộc sống xung quanh ta.

2.Theo em, chúng ta phải làm gì để loại bỏ kiểu người như Bê-li-cốp ra khỏi cộng đồng?

HS: Làm việc cá nhân phân tích, nêu ý nghĩa.

- Thủ phạm gây ra cái chết cho Bê- li- cốp là tiếng cười không đúng lúc vủa Va- ren- ca: người kể chuyện đã bình “Cái tiếng cười âm vang, lảnh lót ha ha ha ấy đã chấm dứt tất cả, chấm dứt chuyện cưới xin, chấm dứt cả cuộc đời của Bê- li- cốp thoáng qua có lẽ là vô lí nhưng bởi vì tiếng cười của Va- ren- ca đã tố cáo với Bê- li- cốp rằng  những người ở dưới cầu thang đã biết tất cả. Điều mà Bê- li- cốp lo ngại đã thực sự xảy ra: có thể mọi người đã nghe được câu chuyện này, nỗi lo sợ đến với hắn, hắn sợ hắn bị biến thành trò cười cho thiên hạ, sẽ có tranh châm biếm... và rồi hắn trùm chăn để “gặm nhấm” nỗi sợ hãi, sự hoảng hốt. Tiếng cười kia là mọt yếu tố đẩy nỗi sợ hãi thường trực của hắn lên đỉnh điểm và cuối cùng Bê- li- cốp chết.

- Bê- li cốp chết đó là sự tất yếu của lối sống ấy, y đã tìm cho mình một cái bao tốt nhất, bền vững nhất, nhưng y chết rồi cuộc sống vẫn tái diễn như cũ: nặng nề, mệt nhọc, vô vị, tù túng…

HS: Thảo luận nhóm 2 em, phát biểu ý kiến

GV: Bổ sung, kết luận

Từ những kiến thức về chi tiết nghệ thuật ở tiết trước HS tiếp tục tìm hiểu chi tiết cái bao trong tác phẩm.

 HS: làm việc cá nhân, phân tích

- Nghĩa đen: vật dùng để bao, gói, đựng đồ vât, hàng hoá…hình túi hoặc hình hộp

- Nghĩa bóng: lối sống và tính cách của người mang nó.

- Nghĩa biểu trưng: Kiểu người trong bao, lối sống trong bao, một kiểu người, một lối sống không chỉ đã và đang tồn tại ở nước Nga cuối TK XIX mà còn có ý nghĩa phổ quát, sâu rộng đó là XH Nga, cả nước Nga thời đó, phải chăng đó là cái bao khổng lồ trói buộc tù hãm, vây bủa, ngăn chặn tự do của mọi người.

 Chi tiết nghệ thuật đặc sắc trong tác phẩm Người trong bao  là gì? Chi tiết này được lặp lại bao nhiêu lần?

 GV: Qua hình tượng cái bao em hãy phát biểu chủ đề tư tưởng của truyện?

GV yêu cầu HS nhắc lại khái niệm chủ đề và vai trò của chủ đề đối với một tác phẩm.

 Từ phần phân tích trên, có thể phát biểu chủ đề tư tưởng của truyện như thế nào?

II/ Đọc - hiểu văn bản:

1/ Chân dung của Bê-li-cốp:

*Ngoại hình:

– Gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn.

– Cách ăn mặc phục sức: Đi gày cao su, cầm ô, nhất thiết phải mặt áo bành cặp kính đen trên gương mặt nhợt nhạt.

* Vật dụng hằng ngày: Cái ô, đồng hồ quả quýt, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì … đều được để trong bao.

*Ngôn ngữ: “nhỡ lại xãy ra chuyện gì thì sao” à Nhút nhát, im lặng.

* Hành động, sinh hoạt của cuộc sống hằng ngày:

– Trời rất đẹp vẫn đi giày cao su, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông, đeo kính râm…

* Tính cách, suy nghĩ:

– ý nghĩ giấu trong bao, luôn thõa mãn, hài lòng, hạnh phúc, mãn nguyện với lối sống của mình.

– Lối sống của Bê-li-cốp ảnh hưởng sâu sắc.

     Khi Bêlicốp còn sống: anh chị em giáo viên trong trường nơi y làm việc, dân cư trong thành phố nơi y sống, tất cả mọi người đều sợ y, ghét y, tránh xa y.

* Như vậy Bê-li-cốp xuất hiện gây ấn tượng mạnh mẽ về kiểu người có lối sống lập dị, khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong bao để tránh tiếp xúc, ảnh hưởng từ cuộc sống bên ngoài.

2.  Về cái chết của Bê-li-cốp.

a. Nguyên nhân:

+ Vì bị ngã đau, lại mắc bệnh nặng lại không chịu chữa.

+ Vì bị sốc nặng trước thái độ và hành động của chị em Va-ren-ca.

+ Sâu xa hơn, đó là cái chết tất yếu.Tạng người và cách sống của y, trước sau gì cũng bị hoặc tự tiêu diệt.

– Thái độ của hắn khi đi vào cõi chết : vẻ mặt hiền lành, dễ chịu, tươi tỉnh à  mãn nguyện

–  Hắn mừng rằng cuối cùng hắn đã được chui vào trong cái bao mà từ đó không bao giờ phải thoát ra nữa…hắn đã đạt được mục đích của cuộc .

b. Khi Bê- li -cốp chết

+ Khi y chết, mọi người thấy nhẹ nhàng, thoải mái.

+ Một tuần sau người ta thấy xuất hiện nhiều người như hắn. Cuộc sống chẳng tốt đẹp gì hơn trước.

→ Bê- li-cốp không phải là một con người cụ thể, một trường hợp duy nhất mà đã trở thành nhân vật điển hình trong xã hội. Lối sống, kiểu người Bê-li-cốp đã đầu độc không khí trong sạch, lành mạnh của đạo đức, văn hoá nước Nga đương thời.

3. Hình ảnh biểu tượng cái bao.  

a. Khái niệm và vai trò của chi tiết nghệ thuật.

+  Chi tiết nghệ thuật không chỉ là yếu tố cấu thành tác phẩm mà còn là nơi gửi gắm những quan niệm nghệ thuật về con người, về cuộc đời…của nhà văn, nơi kí thác niềm ưu tư,

trăn trở của nhà văn trước cuộc đời.

- Nhà văn chỉ thực sự là “người thư kí trung thành của thời đại” (H.Balzac) khi anh ta có khả năng làm sống dậy cuộc đời trên trang sách bắt đầu từ những chi tiết nhỏ.

+ Trong tác phẩm văn chương, chi tiết có thể nhỏ về quy mô, tầm vóc nhưng nó chứa đựng tư tưởng lớn, tình cảm lớn. Không nhà văn vĩ đại nào không tập trung xây dựng hình tượng nghệ thuật từ những chi tiết nhỏ, đặc sắc.

b. Chi tiết cái bao trong tác phẩm.

– Chi tiết cái bao được miêu tả 12 lần. Hình ảnh cái bao là một trong những sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả, gợi cho người đọc nhiều ý nghĩ:

+ Nghĩa đen: Vật dụng để bao, gói đồ vật , hàng hóa..

+ Nghĩa bóng: Cuộc đời và số phận của Bê-li-cốp

+ Nghĩa biểu tượng: kiểu người, lối sống trong bao đã và đang tồn tại ở nước Nga. Nước Nga thời ấy phải chăng cũng là một cái bao khổng lồ vây hãm, ngăn chặn tự do..?

* Ảnh hưởng từ lối sống của Bê-li-cốp:

Þ Bê- li- cốp là một nhân vật độc đáo, sản phẩm sáng tạo NT của thiên tài Sê khốp.

4. Chủ đề tư tưởng của truyện. 

– Khái niệm chủ đề và vai trò của chủ đề.

+ Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản. Chủ đề thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

 + Chủ đề là nơi nhà văn kí thác tâm tư, tình cảm của mình giúp người đọc dễ dàng tiếp thu tác phẩm.

 – Chủ đề của tác phẩm là lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với XH. Đây là chủ đề lớn xuyên suốt những sáng tác của Sê – Khốp giai đoạn sau những năm 80. Tác giả có hẳn một bộ ba tác phẩm viết về chủ đề phê phán lối sống phê phán thói tầm thường dung tục, cuộc sống tiểu tư sản ngột ngạt  và ngưng đọng với ảnh hưởng độc hại của nó: Người trong bao, Khóm phúc bồn tử, câu chuyện tình yêu. 

– Cảnh báo, kêu gọi mọi người thay đổi cuộc sống, cách sống, không thể mãi sống hèn nhát, vô vị tự mãn như thế mãi.

– Bài học: trong cuộc sống cần phải tự tin, bản lĩnh, sống chan hoà với mọi người.

GV: Bổ sung, kết luận.

Hãy nêu đặc sắc nghệ thuật của văn bản ?

Rút ra ý nghĩa văn bản ?

III. Tổng kết

1. Đặc sắc nghệ thuật. 

– Ngôi kể thứ 3: khách quan, truyện lồng trong truyện.

– Giọng kể : Mỉa mai, châm biếm mà bình thản.

– Xây dựng nhân vật điển hình

– Xây dựng biểu tượng: cái bao

– Kết thúc truyện có lời bình luận và làm nổi rõ chủ đề cuả truyện

2. Ý nghĩa văn bản:

Thể hiện cuộc đấu tranh giữa con người với cái “bao”chuyên chế và khát vọng sống là mình, loại bỏ lối sống “trong bao", thức tỉnh “con người không thể sống mãi như thế này được”.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

Một tháng sau, Bê-li-cốp chết. Bấy giờ, khi nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa, cứ hệt như hắn mừng rằng cuối cùng hắn đã được chui vào trong cái bao mà từ đó không bao giờ phải thoát ra nữa. Phải rồi, thế là hắn đã đạt được mục đích của đời! […]

             Từ nghĩa địa trở về, lòng chúng tôi đều cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái. Nhưng chưa đầy một tuần sau, cuộc sống đã lại diễn ra như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vị, một cuộc sống chẳng bị chỉ thị nào cấm đoán nhưng cũng chẳng được tự do hoàn toàn, chẳng tốt đẹp gì hơn trước. Trên thực tế, Bê-li-cốp đã chầu âm phủ nhưng hiện còn bao nhiêu người trong bao, trong tương lai cũng sẽ còn bao nhiêu kẻ như thế nữa!

( Trích Người trong bao, Sê-khốp )

Đọc văn bản trên và thực hiện các yêu sau:

1) Nêu nội dung chính của văn bản? Phương thức biểu đạt của văn bản là gì?

2) Chi tiết Bê-li-cốp nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa có ý nghĩa gì? Hãy xác định giọng văn của tác giả qua chi tiết đó.

3) Xác định biệp pháp tu từ cú pháp trong câu văn Nhưng chưa đầy một tuần sau, cuộc sống đã lại diễn ra như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vị, một cuộc sống chẳng bị chỉ thị nào cấm đoán nhưng cũng chẳng được tự do hoàn toàn, chẳng tốt đẹp gì hơn trước.

Nêu ý nghĩa nghệ thuật của biện pháp tu từ đó.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Trả lời:

1) Nội dung chính của văn bản:

- Diễn tả cái chết mãn nguyện của nhân vật Người trong bao Bê-li-cốp;

- Nhà văn cảnh báo sức ảnh hưởng của cái chết đó đối với nước Nga đương thời.

2) Chi tiết Bê-li-cốp nằm trong quan tài, vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa có ý nghĩa cái chết chính là sự giải thoát và hạnh phúc của Bê –li-cốp. Bởi vì, y được nằm trong cái bao tốt nhất, bền vững nhất, mà từ lâu  đó vẫn là mong muốn thành thực nhất của y.

Giọng văn của tác giả : mỉa mai, châm biếm mà trầm tĩnh, chậm buồn.

3) Biệp pháp tu từ liệt kê : nặng nề, mệt nhọc, vô vị, chẳng bị chỉ thị nào cấm ,chẳng được tự do hoàn toàn,chẳng tốt đẹp gì hơn trước

- Hiệu quả: Bằng phép liệt kê, nhà văn khái quát ảnh hưởng, tác động sâu rộng, dai dẳng, nặng nề của kiểu người Bê-li-cốp, lối sống trong bao đã ám ảnh, đầu độc bầu không khí trong sạch, lành mạnh của đạo đức, văn hoá và tiến bộ nước Nga đương thời. Qua đó, nhà văn Sê-khốp nhấn mạnh rằng Bê-li-cốp chính là điển hình cho một kiểu người, một hiện tượng xã hội đáng báo động trong tầng lớp trí thức Nga cuối thế kỉ XIX. Nó chỉ chấm dứt khi có một cuộc cách mạng xã hội thay đổi tận gốc rễ quan niệm sống, nếu không thì cũng giống như cái xác Bê-li-cốp nằm trong quan tài kia thôi. Mặc dù Bê-li-cốp chết nhưng lối sống “trong bao” của anh ta vẫn tồn tại.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

Cuối tác phẩm “Người trong bao” (A.P.Sê khốp), nhân vật bác sĩ Ivan nứt nói câu: “không thể sống mãi như thế được”. Câu nói ấy có ý nghĩa gì? Hãy viết một bài văn nghị luận bàn về hiện tượng sống đó?

- HS thực hiện nhiệm vụ:

- HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Mở bài:

– Giới thiệu về truyện ngắn “Người trong bao”, giới thiệu câu nói của bác sĩ :“không thể sống mãi như thế được”.

– Dẫn dắt vào vấn đề nghị luận: lối sống trong bao của Bê Li Cốp

Thân bài:

1.Phân tích ngắn gọn nhân vật Bê li cốp và lối sống trong bao: hèn nhát, cô độc, máy móc, giáo điều, thu mình trong “bao”, tách biệt với thế giới bên ngoài.

2.Phân tích ý nghĩa câu nói của bác sĩ “không thể sống mãi như thế được”:

-Phê phán mạnh mẽ kiểu “người trong bao”, “lối sống trong bao” cùng tác hại của nó đối với hiện tại và tương lai nước Nga.

-Cảnh báo và kêu gọi mọi người cần phải thay đổi cách sống, không thể sống tầm thường, hèn nhát, ích kỉ, vô vị và hủ lậu mãi như thế.

3.Bàn về hiện tượng

+Bàn về nguyên nhân dẫn tới lối sống đó:

-Khách quan: do chế độ xã hội

-Chủ quan: Do tính cách, quan điểm sống của mỗi người

+Bàn về tác hại của lối sống

+Phê phán những biểu hiện của lối sống trong xã hội ngày nay.

+Bàn về phương pháp khắc phục, sửa đổi bản thân để tự hoàn thiện mình…

Kết bài : bài học về nhận thức và hành động

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

+ Vẽ bản đồ tư duy bài học

+ Vẽ lại chân dung nhân vật người trong bao

-HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

+ Vẽ đúng bản đồ tư duy

+ Thể hiện trí tưởng tượng phong phú để vẽ tranh biếm hoạ.