Giáo án PTNL bài 3: Thoát hơi nước

 Họat động của giáo viên

Họat động của học sinh

Nội dung

A. KHỞI ĐỘNG

* Mục tiêu:

-  Kích thích học sinh hứng thú tìm hiểu bài mới

 -  Rèn luyện năng lực tư duy phê phán  cho học sinh.

* Phương pháp:  trò chơi, gợi mở.

* Định hướng năng lực: Giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

 Vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng?

ó SP cần đạt sau khi kết thúc hoạt động:

Học sinh tập trung chú ý;

Suy nghĩ về vấn đề được đặt ra;

Tham gia hoạt động đọc hiểu để tìm câu trả lời của tình huống khởi động,

Từ cách nêu vấn đề gây thắc mắc như trên, giáo viên dẫn học sinh vào các hoạt động mới: Hoạt động hình thành kiến thức.

ĐVĐ: GV giới thiệu sơ lược chương trình sinh 12.

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

* Mục tiêu:

- Nêu được vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với đời sống thực vật

- Mô tả được cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nước

-Trình bày được cơ chế điều tiết độ mở của khí khổng và các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước

* Phương pháp: Thuyết trình , phân tích, giảng bình

* Định hướng năng lực: Giải quyết vấn đề, năng lực nhận thức

GV: Cho HS nghiên cứu SGK mục I, yêu cầu HS trả lời  câu hỏi:

?So sánh tỉ lệ giữa lượng nước cây sử dụng để trao đổi tạo chất hữu cơ và lượng nước cây hấp thu được?

- GV nêu vấn đề: Lượng nước cây thoát vào không khí là rất lớn,vậy sự thoát hơi nước của cây có vai trò gì?

 ? Vai trò của thoát hơi nước đối với vận chuyển các chất trong cây?( Bài cũ)

 - GV: Nêu vấn đề: ngô thoát 250 kg nước để tổng hợp 1 kg chất khô, lúa mì hay khoai tây thoát 600kg nước mới tổng hợp được 1kg chất khô. Vậy sự thoát hơi nước liên quan với quá trình tổng hợp chất hữu cơ của thực vật như thế nào?

  - GV: Treo, giới thiệu tranh H3.2 (SGK),cho HS quan sát  và dẫn dắt bằng các câu hỏi:

  ? Nhận xét về con đường khuếch tán của CO₂ từ môi trường vào lá và khuếch tán hơi nước từ lá ra ngoài?Từ đây rút ra vai trò của thoát hơi nước?

? Tại sao những ngày nhiệt độ môi trường cao cây thoát hơi nước mạnh, phản ứng này có lợi gì cho cây?

- Nghiên cứu SGK mục I để trả lời

- Nhớ lại bài học trước để trả lời

Nghiên cứu SGK để trả lời câu hỏi

Quan sát tranh, nghiên cứu SGK để trả lời

I. VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC

- Thoát hơi nước là động lực đầu trên của dòng mạch gỗ, giúp vận chuyển nước, các ion khoáng và các chất tan khác từ rễ đến mọi cơ quan của cây trên mặt đất

- Nhờ có thoát hơi nước , khí khổng mở ra cho khí CO₂ khuếch tán vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp

- Thoát hơi nước giúp hạ nhiệt độ của lá cây vào những ngày nắng nóng đảm bảo cho quá trình sinh lí xảy ra bình thường

? Nghiên cứu SGK và cho biết thí nghiệm nào chứng tỏ lá là cơ quan thoát hơi nước?

- GV: Cho HS xem bảng 3: kết quả thực nghiệm của Garô, đặt câu hỏi:

? Số lượng khí khổng ở mặt lá cây có  vai trò quan trọng trong sự thoát hơi nước của lá cây như thế nào?

? Lá cây đoạn và lá cây thường xuân đều không có lỗ khí ở mặt trên lá nhưng lá cây đoạn thì có thoát hơi nước còn lá cây thường xuân thì không?

? Vậy những cấu trúc nào của lá tham gia vào quá trình thoát hơi nước

 ? So sánh lượng hơi nước thoát ra ở mặt trên và mặt dưới của lá?Vì sao?Từ đó có thể rút ra kết luận gì?

GV: Treo, giới thiệu tranh H3.4 (SGK). Cho HS quan sát, đặt câu hỏi:

? Mô tả cấu tạo tế bào khí khổng?

? Nghiên cứu SGK và giải thích cơ chế đóng mở khí khổng?

? Tại sao khí khổng không bao giờ đóng hoàn toàn?

? Lá non và lá già, loại lá nào thoát hơi nước qua cutin mạnh hơn? Vì sao?

 Nghiên cứu hình 3.2 (SGK) để trả lời

- Nghiên cứu Bảng 3 (SGK) để trả lời

- Quan sát tranh H3.4 để trả lời

- Nghiên cứu Sgk phần 2 để trả lời

- Nghiên cứu SGK để trả lời

II. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ

1. Lá là cơ quan thoát hơi nước

- Các tế bào khí khổng và lớp cutin bao phủ toàn bộ bề mặt của lá (trừ khí khổng) là những cấu trúc tham gia vào quá trình thoát hơi nước ở lá

- Thoát hơi nước chủ yếu là qua khí khổng

2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin

 a. Thoát hơi nước qua khí khổng

* Cấu tạo tế bào khí khổng

      (H 3.4 SGK)

* Cơ chế đóng mở khí khổng

- Khi no nước, thành mỏng của khí khổng căng ra làm cho thành dày cong theo àkhí khổng mởàthoát hơi nước mạnh

- Khi mất nước, thành mỏng hết căng,thành dày duỗi thẳng àkhí khổng khép lại à thoát hơi nước yếu

b. Thoát hơi nước qua cutin

trên biểu bì lá

- Lớp cutin càng dày thoát hơi nước càng giảm và ngược lại

GV: Cho HS nghiên cứu phầIII (SGK), đặt câu hỏi:

? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến thoát hơi nước?

- Qua nghiên cứu thấy cây cải bắp thoát hơi nước khá mạnh; cây lúa thời kì làm đòng thoát hơi nước mạnh nhất...

? Vậy sự thoát hơi nước còn chịu ảnh hưởng những yếu tố nào?

- Nghiên cứu SGK phầnIII để trả lời

- Vận dụng những kiến thức đã học để trả lời

III. CÁC TÁC NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC

- Nước, ánh sáng, nhiệt độ, gió, các ion khoáng... điều tiết hàm lượng nước trong tế bào khí khổng, làm tăng hay giảm độ mở khí khổng à ảnh hưởng đến thoát hơi nước

- Sự thoát hơi nước còn chịu ảnh hưởng của:đặc điểm sinh học của loài, giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây.

? Nêu khái niệm sự cân bằng nước của cây trồng?

? Muốn cây phát triển bình thường, cần tưới nước hợp lí như thế nào?

? Bằng cách nào có thể chẩn đoán nhu cầu về nước của cây?

Nghiên cứu SGK phần IV để trả lời

Dựa vào các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước vận dụng để trả lời

  IV.   CÂN BẰNG NƯỚC VÀ TƯỚI TIÊU HỢP LÍ CHO CÂY TRỒNG

1. Sự cân bằng nước của cây

  (SGK)

2. Tưới tiêu hợp lí cho cây trồng

(SGK)

C. LUYỆN TẬP

Mục tiêu:  

- Luyện  tập để HS củng cố những gì đã biết.

- Rèn luyện năng lực tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề cho HS.

Phương pháp dạy học:  Giao bài tập

Định hướng phát triển năng lực: Giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực nhận thức.

17. Quá trình thoát hơi nước qua lá là do:

A.Động lực đầu trên của dòng mạch rây.      B. Động lực đầu dưới của dòng mạch rây.         

C. Động lực đầu trên của dòng mạch gỗ.      D. Động lực đầu dưới của dòng mạch gỗ.        

18. Quá trình thoát hơi nước của cây sẽ bị ngừng lại khi:

A. Đưa cây vào trong tối                             B. Đưa cây ra ngoài ánh sáng

C. Tưới nước cho cây                                 D. Tưới phân cho cây

19. Cơ quan thoát hơi nước của cây là:

A. Cành                          B. Lá                              C. Thân                D. Rễ

20. Vai trò quá trình thoát hơi nước của cây là :

A, Tăng lượng nước cho cây   

B. Giúp cây vận chuyển nước, các chất từ rễ lên thân và lá

C. Cân bằng khoáng cho cây   

D. Làm giảm lượng khoáng trong cây

*21. Nguyên nhân của hiện tượng ứ giọt là do:

A. Các phân tử nước có liên kết với nhau tạo nên sức căng bề mặt

B. Sự thoát hơi nước yếu

C. Độ ẩm không khí cao gây bão hòa hơi nước

D. Cả A và C 

* 22. Cây bạch đàn có chiều cao hàng trăm mét thuộc họ

A. Sim                  B. Đay                  C. Nghiến             D. Sa mộc

D. VẬN DỤNG (8’)

Mục tiêu:

- Tạo cơ hội cho HS vận dụng kiến thức và kĩ năng có được vào các tình huống, bối cảnh mới, nhất là vận dụng vào thực tế cuộc sống.

- Rèn luyện năng lực tư duy, phân tích.

Phương pháp dạy học:  Dạy học nhóm; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; phương pháp thuyết trình; sử dụng đồ dung trực quan

Định hướng phát triển năng lực: Năng lực thực nghiệm, năng lực quan sát, năng lực sáng tạo, năng lực trao đổi. Phẩm chất tự tin, tự lập, giao tiếp.

Vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng?

Lời giải:

Dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng vì:

- Khoảng 90% lượng nước mà cây hút được đều được thoát hơi ra ngoài môi trường, và phần lớn là thoát ra qua khí khổng ở lá, việc này làm cho phía dưới tán cây, nhiệt độ thường thấp hơn khoảng 6-10^oC so với môi trường, người dưới gốc cây sẽ thấy mát hơn.

- Cùng với quá trình khí khổng mở ra để thoát hơi nước thì O₂ cũng được khuếch tán ra môi trường và CO₂ cũng khuếch tán vào lá. Việc có nhiều O₂ và ít CO₂ xung quanh sẽ khiến cho người đứng dưới tán cây dễ chịu hơn.

- Các mái che bằng vật liệu xây dựng không thể làm được hai điều trên, ngoài ra chúng còn hấp thu nhiệt độ môi trường và khó giải phóng nhiệt. Vì vậy người đứng dưới mái che sẽ luôn cảm thấy nóng hơn so với khi đứng dưới bóng cây.

E. MỞ RỘNG (2’)

Mục tiêu: Tìm tòi và mở rộng kiến thức, khái quát lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học

Phương pháp dạy học: Giao nhiệm vụ

Định hướng phát triển năng lực: tự chủ-tự học, tìm hiểu tự nhiên và xã hội, giải quyết vấn đề

+ Những cấu trúc nào tham gia quá trình thoát hơi nước? Cấu trúc nào đóng vai trò chủ yếu?

+ Vì sao khi trồng cây người ta thường ngắt bớt lá?