CHỦ ĐỀ CHUNG 2: ĐÔ THỊ LỊCH SỬ VÀ HIỆN TẠI
A. Trắc nghiệm
Bài tập 1. Hãy xác định phương án đúng.
1.1. Các đô thị cổ đại phương Đông thường hình thành ở đâu?
A. Trên các bán đảo và đảo ven biển.
B. Lưu vực các dòng sông lớn.
C. Vùng trung du.
D. Vùng cao nguyên.
Trả lời: B. Lưu vực các dòng sông lớn.
1.2. Hoạt động kinh tế chủ yếu của cư dân phương Đông là
A. nông nghiệp.
B. buôn bán.
C. chăn nuôi du mục.
D. đánh bắt hải sản.
Trả lời: A. nông nghiệp.
1.3. Ý nào không phải là điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sự định cư đầu tiên của cư dân phương Đông cổ đại?
A. Đồng bằng phì nhiêu, màu mỡ.
B. Nguồn nước tưới dồi dào.
C. Tài nguyên khoáng sản phong phú.
D. Địa hình bằng phẳng, dễ canh tác.
Trả lời: C. Tài nguyên khoáng sản phong phú.
1.4. Ý nào không phản ánh đúng vai trò của các đô thị cổ đại phương Đông?
A. Là trung tâm hành chính.
B. Là đầu mối kinh tế.
C. Là đầu mối giao thông.
D. Là trung tâm sản xuất công nghiệp.
Trả lời: D. Là trung tâm sản xuất công nghiệp.
1.5. Điều kiện tự nhiên quan trọng nhất đối với sự hình thành các đô thị ở Hy Lạp và La Mã cổ đại là gì?
A. Có nhiều vũng, vịnh thuận lợi cho việc thành lập những hải cảng.
B. Đất đai tơi xốp, màu mỡ do phù sa của các con sông lớn bồi tụ.
C. Có nhiều mỏ khoáng sản với trữ lượng lớn.
D. Ở lưu vực các dòng sông lớn nên nguồn nước tưới dồi dào.
Trả lời: A. Có nhiều vũng, vịnh thuận lợi cho việc thành lập những hải cảng.
1.6. Ý nào không trả lời cho câu hỏi “Các đô thị ở Hy Lạp và La Mã cổ đại có vai trò như thế nào đối với sự phát triển của các nền văn minh”?
A. Là trung tâm buôn bán nô lệ.
B. Là trung tâm kinh tế, chính trị của nhà nước.
C. Đặt nền tảng cho sự hình thành và phát triển của các nền văn minh.
D. Là quê hương của nhiều thành tựu văn học, nghệ thuật, triết học,..
Trả lời: A. Là trung tâm buôn bán nô lệ.
1.7. Điểm khác biệt quan trọng giữa các đô thị Hy Lạp và La Mã với các đô thị cổ đại phương Đông là
A. hoạt động buôn bán phát triển.
B. thường lấy một hải cảng làm trung tâm.
C. cư dân đông đúc.
D. sản xuất thủ công nghiệp là một trong những hoạt động kinh tế chủ đạo.
Trả lời: B. thường lấy một hải cảng làm trung tâm.
1.8. Từ thế kỉ XI, ở Tây Âu đã xuất hiện
A. những tiền đề của nền kinh tế hàng hoá.
B. những công trường thủ công.
C. những công ti thương mại lớn.
D. những hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa.
Trả lời: A. những tiền đề của nền kinh tế hàng hoá.
1.9. Hình thức tổ chức nghề nghiệp của các thương nhân trong các đô thị châu Âu trung đại là
A. phường hội. C. thương hội
B. công trường thủ công. D. Cục Bách tác.
Trả lời: C. thương hội
1.10. Giới thương nhân có vai trò rất lớn trong các thành thị trung đại, ngoại trừ việc
A. thúc đẩy kinh tế hàng hoá phát triển.
B. đòi hỏi phải xây dựng nền văn hoá mới tiên tiến.
C. đấu tranh chống sự áp bức của các lãnh chúa.
D. đấu tranh đòi quyền tự do cho nông nô.
Trả lời: D. đấu tranh đòi quyền tự do cho nông nô.
1.11. Ý nào không phản ánh đúng về hoạt động của giới thương nhân trong các đô thị châu Âu trung đại?
A. Hằng năm, thường tổ chức các hội chợ.
B. Thành lập các thương hội (hội buôn).
C. Đẩy mạnh hoạt động buôn bán với nước ngoài.
D. Tổ chức sản xuất thủ công nghiệp phục vụ nhu cầu của các thành thị.
Trả lời: D. Tổ chức sản xuất thủ công nghiệp phục vụ nhu cầu của các thành thị.
Bài tập 2. Hãy lựa chọn ý không đúng khi mô tả về các đô thị ở Hy Lạp, La Mã cổ
A. Ra đời sớm hơn các đô thị ở phương Đông cổ đại.
B. Là những trung tâm kinh tế, chính trị của các nhà nước cổ đại.
C. Thành phần cư dân sinh sống chủ yếu là thợ thủ công và thương nhân.
D. Kinh tế chủ đạo là thương mại đường biển và sản xuất thủ công nghiệp.
E. Hình thành ở nơi có nguồn tài nguyên khoảng sản phong phú
Trả lời: A. Ra đời sớm hơn các đô thị ở phương Đông cổ đại.
Bài tập 3. Hãy lựa chọn các từ/cụm từ cho sẵn: thủ công nghiệp, vũng, màu mỡ, lâu năm, vịnh, lương thực, buôn bán hàng hải, mỏ, hải cảng, bờ biển để hoàn thiện đoạn dữ liệu sau:
Đất đai ở Hy Lạp và La Mã ít ....(1)...., không thích hợp cho việc trồng cây ...(2)...., chỉ thích hợp trồng những cây ...(3).... Đổi lại, đường ....(4)....dài, lại khúc khuỷu, gồ ghề, tạo nhiều ....(5)...., ....(6).... thuận lợi cho việc lập những ....(7)....Hơn nữa, ở đây có nhiều ....(8).... khoảng sản, rất thích hợp cho các cư dân phát triển mạnh sản xuất ....(9).... Đó cũng là điều kiện thuận lợi thúc đẩy kinh tế ....(10).... phát triển, trở thành ngành kinh tế chủ đạo của các thành thị cổ đại ở Hy Lạp, La Mã.
Trả lời: (1) màu mỡ; (2) lương thực; (3) lâu năm; (4) bờ biển; (5) vũng; (6) vịnh; (7) hải cảng; (8) mỏ; (9) thủ công nghiệp; (10) buôn bán hàng hải.
B. Tự luận
Bài tập 1. Hãy lập và hoàn thành bảng so sánh (theo mẫu dưới đây) để thấy được sự khác nhau giữa đô thị cổ đại ở phương Đông và đô thị cổ đại ở Hy Lạp, La Mã.
| Nội dung so sánh | Đô thị cổ đại ở phương Đông | Đô thị cổ đại ở Hy Lạp, La Mã |
| Điều kiện địa lí | Hình thành ở lưu vực những dòng sông lớn; đất đai màu mỡ, bằng phẳng. | Hình thành ở vùng ven biển, nơi có các hải cảng. |
| Điều kiện lịch sử | Do sån xuất nông nghiệp phát triển dẫn tới sự phân hoá giai cấp. | Do sản xuất thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển, dân số tăng lên, từ khu định cư nhỏ ban đầu dần mở rộng thành các khu dân cư đông đúc, có sự phân công xã hội. |
| Vai trò | Là trung tâm hành chính, quân sự, đầu mối kinh tế, giao thông của các quốc gia cổ đại. | là trung tâm kinh tế, chính trị của nhà nước, đặt nền tảng cho sự hình thành và phát triển của các nền văn minh. |
Trả lời: HS hoàn thiện bảng theo gợi ý sau:
| Nội dung so sánh | Đô thị cổ đại ở phương Đông | Đô thị cổ đại ở Hy Lạp, La Mã |
| Điều kiện địa lí | Hình thành ở lưu vực những dòng sông lớn; đất đai màu mỡ, bằng phẳng. | Hình thành ở vùng ven biển, nơi có các hải cảng. |
| Điều kiện lịch sử | Do sån xuất nông nghiệp phát triển dẫn tới sự phân hoá giai cấp. | Do sản xuất thủ công nghiệp và thương nghiệp phát triển, dân số tăng lên, từ khu định cư nhỏ ban đầu dần mở rộng thành các khu dân cư đông đúc, có sự phân công xã hội. |
| Vai trò | Là trung tâm hành chính, quân sự, đầu mối kinh tế, giao thông của các quốc gia cổ đại. | là trung tâm kinh tế, chính trị của nhà nước, đặt nền tảng cho sự hình thành và phát triển của các nền văn minh. |
Bài tập 2. Dựa vào kiến thức đã học và tìm hiểu thêm từ sách, báo, internet, hãy nêu ví dụ về sự phát triển hay suy tàn của một nền văn minh thời cổ đại gắn liền với sự thịnh vượng hay suy tàn của đô thị.
Trả lời: HS tìm thông tin về vai trò của thành thị cổ như Ha-ráp-pa và Mô-hen-giỗ Đa-rô với sự hưng thịnh và suy tàn của văn minh sông Ấn ở Ấn Độ hoặc vai trò của cảng thị Óc Eo hay kinh đô Ăng-co Bo-rây với sự hưng thịnh và suy tàn của đế quốc Phù Nam và nền văn minh Phù Nam.
Bài tập 3. Theo em, sự phát triển của đô thị châu Âu thời trung đại gắn liền với vai trò của tầng lớp thương nhân có ý nghĩa đối với sự phát triển của các quốc gia ngày nay không? Vì sao?
Trả lời:
– Các đô thị châu Âu thời trung đại (gắn liền với vai trò của các thương nhân) chính là quê hương của nền kinh tế hàng hoá, của nền kinh tế công nghiệp và thương mại,... thúc đẩy sự phát triển mạnh của các quốc gia ở châu Âu thời hậu kì trung đại; tạo nền tảng cho sự phát triển trong các giai đoạn tiếp theo và đến ngày nay.
– Nhiều thành thị trung đại với các thành tựu vật chất, tinh thần to lớn vẫn còn bảo tồn được giá trị đến ngày nay.