B. Bài tập và hướng dẫn giải
34.1 Nêu một số yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở thực vật. Cho ví dụ.
34.2 Nêu một số yếu tố ảnh hưởng đến sinh sản ở động vật. Cho ví dụ.
34.3 Biện pháp nào sau đây thường được sử dụng để làm tăng số con của cá mè và cá trắm?
A. Thay đổi yếu tố môi trường.
B. Sử dụng hormone hoặc chất kích thích tổng hợp.
C. Nuôi cấy phôi.
D. Thụ tinh nhân tạo trong cơ thể.
34.4 Biện pháp nào thường không được sử dụng để làm tăng số con của trâu bò?
A. Thay đổi yếu tố môi trường.
B. Sử dụng hormone hoặc chất kích thích tổng hợp.
C. Nuôi cấy phôi.
D. Thụ tinh nhân tạo trong cơ thể.
34.5 Thụ tinh nhân tạo và nuôi cấy phôi giải quyết được vấn đề gì trong việc sinh đẻ ở người?
34.6 Đọc đoạn thông tin sau và trả lời các câu hỏi. Điều khiển cây trồng theo ý muốn Hiểu rõ về đặc tính của từng loại cây, chúng ta hoàn toàn có thể điều khiển cây trồng theo ý muốn bằng cách dùng ánh sáng, nhiệt độ, chế phẩm kích thích hoặc ức chế sinh trưởng,...
DÙNG ÁNH SÁNG
Đối với những loại như hoa li, lay ơn, huệ,... cần chiếu sáng dài (ít nhất 14 giờ/ngày), nhưng mùa đông điều kiện chiếu sáng ngắn nên phải kéo dài ngày cho hoa nở sớm. Hoa lay ơn được chiếu sáng trên 16 giờ/ngày sẽ có chất lượng hoa tốt hơn, búp to hơn, bền hơn. Ngược lại, muốn kéo dài thời kì ra hoa với những cây chiếu sáng ngắn thì có thể làm cho hoa ra muộn hơn. Hoa cúc ra hoa vào cuối tháng 8, áp dụng chiếu sáng dài hoặc bật đènban đêm khoảng 2 – 3 giờ sẽ làm cho hoa cúc có thể ra muộn đến cuối năm, thậm chí là đến mùa xuân năm sau. Hoa li là cây ngày dài, chiều dài cây ảnh hưởng lớn đến sự hình thành nụ hoa. Vì thế với giống li thân ngắn có thể kéo dài đốt thân bằng chiếu sáng nhân tạo 5 – 6 giờ mỗi đêm.
ĐIỀU KHIỂN BẰNG NHIỆT ĐỘ
Một số loài hoa không nhạy cảm với ánh sáng, chỉ cần thoả mãn điều kiện nhiệt độ là có thể ra nụ hoa sớm như hoa mai, đào. Nếu cuối thu đem cây vào nhà giữ ấm ở nhiệt độ 18 – 24 °C, sau 10 – 15 ngày, cây sẽ ra nụ, sau đó lại chuyển vào điều kiện nhiệt độ 8 – 15 °C là cây có thể nở vào đúng dịp Tết. Phương pháp điều khiển nhiệt độ chính là giải pháp để cây vào trạng thái ngủ.
Trung tâm hoa và cây cảnh cho biết, người ta thường áp dụng phương pháp tỉa cành để cây hoa phân bố đều chất dinh dưỡng, tạo dáng cây và khống chế mọc vống, xúc tiến cây ra hoa nhiều. Các cây bích đào, trúc đào trồng chậu, dâm bụt,... rất cần phải tỉa cành vào mùa xuân hằng năm. Các loại hoa, cây cảnh thuộc loại cây bụi sau khi ra nụ nếu gây vết thương đều có thể làm cho cây ra hoa sớm. Nguyên lí chung của phương pháp này là ngăn chặn dinh dưỡng quá nhiều trên lá vận chuyển đến bộ rễ để làm cho cây ra hoa sớm hơn.
(Nguồn:https://khoahocdoisong.vn/dieu-khien-cay-trong-theo-y-muon-127551. html, truy cập ngày 21/4/2022.)
Câu hỏi:
1. Nêu cơ sở khoa học của việc điều khiển cây trồng theo ý muốn.
2. Người ta đã điều khiển ánh sáng để cây ra hoa đúng thời vụ như thế nào? Cho ví dụ.
3. Nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến sự ra hoa của một số loài cây? Cho ví dụ.
4. Nêu biện pháp các nhà làm vườn sử dụng để có thể làm cho hoa đào ra hoa đúng dịp Tết.
5. Vì sao người ta cần tỉa cành hằng năm đối với một số loài cây?
34.7 Đọc đoạn thông tin sau và trả lời các câu hỏi.
Ứng dụng chất điều hoà sinh trưởng trong trồng trọt
1. Kích thích sự hình thành rễ của cành giâm, cành chiết: Trong giâm cành và chiết cành các loại cây như cây ăn quả, cây công nghiệp, cây cảnh, cây thuốc, người ta thường sử dụng các chất kích thíchsinh trưởng. Việc sử dụng chất kích thích sinh trưởng đã nâng cao hiệu quả rõ rệt vì nó kích thích sự phân chia tế bào của mô phân sinh tượng tầng để hình thành mô sẹo (callus) rồi từ đó hình thành rễ mới.
2. Tăng sự đậu quả và tạo quả không hạt: Sau quá trình thụ phấn, thụ tinh thì quả bắt đầu được hình thành và sinh trưởng nhanh chóng. Sự lớn lên của quả là do sự phân chia tế bào và đặc biệt là sự giãn nhanh của tế bào trong bầu. Sự tăng kích thước thể tích của quả một cách nhanh chóng là đặc trưng sự sinh trưởng của quả. Sự sinh trưởng nhanh chóng như vậy là do được điều chỉnh bằng phytohormone, được sản sinh trong phổi hạt. Hạt được hình thành là do quá trình thụ phấn, thụ tinh xảy ra. Nếu chúng ta xử lí auxin và gibberellin (GA) ngoại sinh cho hoa trước khi thụ phấn, thụ tinh thay nguồn phytohormone nội sinh từ phôi thì quả sẽ được hình thành mà không cần thụ tinh, trong trường hợp này quả sẽ không có hạt.
Người ta thường dùng các chất kích thích như a-NAA, GA,... phun cho hoa mới nở thì có thể loại bỏ được sự thụ phấn, thụ tinh mà quả vẫn lớn được. Vì vậy làm cho quả lớn lên nhưng không có hạt hoặc ít hạt, năng suất cao và phẩm chất tốt.
Nồng độ sử dụng tuỳ thuộc vào các chất khác nhau và các loài khác nhau. Có thể tạo ra quả không hạt đối với nhiều đối tượng cây trồng như cà chua, nho, cam, quýt, ớt, dưa hấu, dưa chuột,... Việc xử lí tạo quả không hạt có ý nghĩa quan trọng trong việc làm tăng
phẩm chất của quả, đặc biệt là các loại quả chứa nhiều thịt quả.
3. Ngăn ngừa sự rụng nụ, hoa và quả:
Để tăng năng suất cây trồng, bên cạnh biện pháp xúc tiến hình thành quả, cần ngăn ngừa hiện tượng rụng nụ, hoa và quả non. Nguyên nhân của hiện tượng này là khi quả sinh trưởng nhanh thì hàm lượng auxin nội sinh từ hạt không đủ để cung cấp cho quả lớn. Người ta sử dụng các chất điều hoà sinh trưởng như a-NAA, GA, ADHS cho cây. Nồng độ xử lí thích hợp phụ thuộc vào từng loại chất và loại cây trồng.
Để ngăn chặn giai đoạn rụng quả non, người ta phun lên hoa hoặc quả non của nho dung dịch GA với nồng độ 1 – 20 ppm. Đối với lê, phuna-NAA với nồng độ 10 ppm hoặc SADH 1000 ppm đều có hiệu quả tốt trong việc ngăn chặn sự rụng của quả trước và trong lúc thu hoạch. Đối với táo, xử lí a-NAA nồng độ 20 ppm vào lúc quả có biểu hiện bắt đầu rụng thì kéo dài thời gian tồn tại của quả trên cây thêm một số ngày nữa.
4. Điều chỉnh sự ra hoa của cây: só
Việc sử dụng các chất điều hoà sinh trưởng để kích thích sự ra hoa sớm cũng là một trong những ứng dụng phổ biến và có hiệu quả trong trồng trọt.
Để cho dứa ra hoa trái vụ làm tăng thêm một vụ thu hoạch, người ta phun a-NAA với nồng độ 25 ppm hoặc bỏ 1 g đất đèn (CaC,) lên nõn dứa, khi gặp mưa hoặc tưới nước, đất đèn sẽ tác dụng với nước giải phóng acetylen kích thích dứa ra hoa.
Táo, lê, hồng khi xử lí ADHS có tác dụng kích thích ra hoa sớm và làm tăng năng suất quả. Xử lí GA3 cho cây hai năm có thể làm cho cây ra hoa vào năm đầu (xử lí cho su hào, bắp cải, xà lách).
5. Điều chỉnh giới tính của hoa: Nhiều nghiên cứu cho thấy việc sử dụng auxin sẽ làm thay đổi tỉ lệ giữa hoa đực và hoa cái của một số loại cây. Nếu sử dụng gibberellin sẽ kích thích sự hình thành hoa đực, sự phát triển của bao phấn và hạt phấn. Còn nếu sử dụng cytokinin và ethrel sẽ kích thích hình thành hoa cái.
Ở cây họ Bầu bí và các cây đơn tính khác, sử dụng ethrel 50 – 250 ppm sẽ tạo ra 100% hoa cái nên đã làm tăng năng suất của các loại cây trồng này. (Nguồn: https://vietnamnongnghiepsach.com.vn/2018/02/12/ung-dung-chat-dieu
hoa-sinh-truong-trong-trong-trot/, truy cập ngày 21/4/2022.) Câu hỏi: 1. Nêu cơ sở khoa học của việc ứng dụng chất điều hoà sinh trưởng nhằm
kích thích sự hình thành rễ của cành giâm, cành chiết.
2. Người ta đã tạo quả không hạt bằng việc sử dụng chất điều hoà sinh trưởng như thế nào?
3. Nêu ý nghĩa của việc ngăn ngừa rụng nụ, hoa, quả và điều khiển cho ra hoa sớm.
4. Vì sao người ta điều chỉnh giới tính của hoa ở một số loài cây?