Quần thể sinh vật luôn tồn tại trong môi trường sống và chịu tác động của các yếu tố trong môi trường làm biến đổi số lượng cá thể. Hiện tượng này có thể có lợi hoặc có hại cho quần thể sinh vật. Vậy số lượng cá thể trong quần thể biến động như thế nào? Cần làm gì để điều chỉnh số lượng cá thể trong quần thể? Sau đây, Trắc nghiệm Online tóm tắt kiến thức trọng tâm và hướng dẫn giải các câu hỏi trong bài 39. .
A. Lý thuyết
I. Biến động số lượng cá thể
1. Biến động theo chu kì
- Xảy ra do những thay đổi có tính chu kì của điều kiện môi trường (ví dụ: thay đổi số lượng theo mùa)
2. Biến động không theo chu kì
- Xảy ra do những biến đổi bất thường của tự nhiên hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của con người gây nên
II. Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
1. Nguyên nhan gây biến động số lượng cá thể của quần thể
a. Do thay đổi các nhân tố sinh thái vô sinh
- Nhóm nhân tố sinh thái vô sinh chịu tác động trực tiếp lên sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ cá thể nên còn được gọi là nhóm nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể.
- Sự thay đổi của những nhân tố sinh thái vô sinh ảnh hưởng tới trạng thái sinh lí của các cá thể
b. Do thay đổi các nhân tố sinh thái hữu sinh
- Nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh luôn bị chi phối bởi mật độ cá thể của quần thể nên gọi là nhóm nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
- Các nhân tố sinh thái vô sinh gây biến động số lượng cá thể trong quần thể: sự cạnh tranh giữa các cá thể trong quần thể, số lượng kẻ thù, sức sinh sản, mức độ tử vong, ...
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
- Các quần thể sống trong một môi trường xác định luôn có xu hướng điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách:
- Trong điều kiện thuận lợi => số lượng cá thể của quần thể tăng lên nhanh chóng
- Sau một thời gian, số lượng cá thể của quần thể giảm xuống do tăng sức cạnh tranh về điều kiện sống
3. Trạng thái cân bằng của quần thể
- Là trạng thái khi số lượng cá thể ổn định và phù hợp khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Câu 1: Trang 174 - sgk Sinh học 12
Nguyên nhân của những biến động số lượng cá thể trong quần thể là gì?
Câu 3: Trang 174 - sgk Sinh học 12
Những nghiên cứu về biến động số lượng cá thể có ý nghĩa như thế nà đối với sản xuất nông nghiệp và bảo vệ các loài sinh vật? Cho ví dụ minh hoạ.
Câu 2: Trang 174 - sgk Sinh học 12
Thế nào là nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ, nhân tố không phụ thuộc mật độ? Các nhân tố này có ảnh hưởng như thế nào tới sự biến động số lượng cá thể của quần thể?
Câu 4: Trang 174 - sgk Sinh học 12
Quần thể điều chỉnh mật độ cá thể như thế nào? Khi nào quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng?
Câu 5: Trang 174 - sgk Sinh học 12
Vì sao nói: Trong tự nhiên, quần thể sinh vật xu hướng điều chỉnh số lượng cá thể của mình ở mức cân bằng?