Trò chơi: Ai nhanh hơn?
Hãy xếp những tấm thẻ vào các ô trong bảng dưới đây theo quy luật nhất định?
| 2 | ? | 10 | ? |
| ? | 11 | ? | ? |
| 12 | ? | ? | 7 |
Hãy cho biết các tấm thẻ được sắp xếp theo quy luật nào theo hàng và theo cột. Tương tự như vậy, có thể sắp xếp các nguyên tố hóa học theo quy luật vào một bảng được không?
Hướng dẫn giải:
Quy luật của trò chơi: Xem các chấm đỏ là electron ở lớp ngoài cùng, kích thước con gấu là kích thước nguyên tử.
| 2 | 5 | 10 | 8 |
| 9 | 11 | 1 | 4 |
| 12 | 3 | 6 | 7 |
I. Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố hoá học trong bảng tuần hoàn
Câu hỏi 1. Cho biết số đơn vị điện tích của hạt nhân của mỗi nuyên tử C, Si, O, P, N, S lần lượt là 6,14,8,15,7,16. Hãy sắp xếp các nguyên tố trên theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần từ trái sang phải và từ trên xuống dưới.
| C | ? | O |
| Si | ? | ? |
Hướng dẫn giải:
Sắp xếp các nguyên tố trên theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần từ trái sang phải và từ trên xuống dưới:
| C (6) | N (7) | O (8) |
| Si (14) | P (15) | S (16) |
II. Cấu tạo bảng tuần hoàn
1. Ô nguyên tố
Câu hỏi 2. Hình 3.1 cho biết các thông tin về nguyên tố carbon?
Hướng dẫn giải:
Quan sát hình 3.1 ta thấy:
- Số hiệu nguyên tử của carbon là 6
- Kí hiệu hóa học: C
- Tên nguyên tố: Carbon
- Khối lượng nguyên tử carbon: 12
Luyện tập 1. Hãy tìm nguyên tố hóa học có số thứ tự lần lượt là 16 và 20 trong bảng tuần hoàn. Đọc tên hai nguyên tố. Hãy cho biết số hiệu nguyên tử, kí hiệu hóa học và khối lượng nguyên tử của hai nguyên tố đó.
Hướng dẫn giải:
- Nguyên tố có số thứ tự 16:
- Tên nguyên tố: sulfur
- Số hiệu nguyên tử = số thứ tự: 16
- Kí hiệu hóa học: S
- Khối lượng nguyên tử: 32
- Nguyên tố có số thứ tự 20:
- Tên nguyên tố: calcium
- Số hiệu nguyên tử = số thứ tự: 20
- Kí hiệu hóa học: Ca
- Khối lượng nguyên tử: 40
B. Bài tập và hướng dẫn giải
II. Cấu tạo trong bảng tuần hoàn
2. Chu kì
Câu hỏi 3. Quan sát bảng tuần hoàn, cho biết số hiệu nguyên tử lần lượt các nguyên tử Cacbon ( C), Aluminium ( Al). Hai nguyên tố đó nằm ở chu kỳ nào trong bảng tuần hoàn? Từ đó cho biết số lớp của C và Al.
Luyện tập 2. Nguyên tố X có số thứ tự 15 trong bảng tuần hoàn. Hãy cho biết nguyên tố đó ở chu kì nào và có mấy lớp electron.
Luyện tập 3. Dựa vào hình 3.4, hãy cho biết một số thông tin về nguyên tố sodium và argon (số hiệu nguyên tử, điện tích hạt nhân, số lớp electron, chu kì, số electron ở lớp ngoài cùng).
Luyện tập 4. Nguyên tố X tạo nên chất khí duy trì sự hô hấp của con người, động vật, thực vật, thực vật và có nhiều trong không khí. Hãy cho biết tên của nguyên tố X nằm ở ô nào và chu kì nào trong bảng tuần hoàn?
3. Nhóm
Câu hỏi 4. Quan sát hình 3.5 và bảng tuần hoàn, hãy cho biết số electron lớp ngoài cùng của nguyên tử Li ( Lithium ), Cl ( Clorine ). Hai nguyên tố đó nằm ở nhóm nào trong bảng tuần hoàn?
Luyện tập 5. Cho các nguyên tố có số thứ tự lần lượt là 9, 18 và 19. Số electron lớp ngoài cùng của mỗi nguyên tố trên là bao nhiêu? Cho biết mỗi nguyên tố nằm ở nhóm nào và đó là kim loại, phi kim hay khí hiếm.
III. Vị trí của các nguyên tố kim loại, phi kim và khí hiếm trong bảng tuần hoàn
Câu hỏi 5. Quan sát bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, hãy cho biết vị trí của các nguyên tố kim loại, phi kim và khí hiếm
Luyện tập 6. Nguyên tố X nằm ở chu kì 2, nhóm VA trong bảng tuần hoàn. Hãy cho biết một số thông tin của nguyên tố X (tên nguyên tố, kí hiệu hóa học, khối lượng nguyên tử), vị trí ô của nguyên tố trong bảng tuần hoàn. Nguyên tố đó là kim loại, phi kim hay khí hiếm?
IV. Ý nghĩa của bảng tuần hoàn
Vận dụng. Hãy tự thiết kế bảng tuần hoàn với 3 chu kì và 8 nhóm bằng các tấm thẻ (bìa) cho 18 nguyên tố có số thứ tự từ 1 đến 18 với các thông tin mà em biết. Tô màu để phân biệt các nguyên tố kim loại, phi kim, khí hiếm.