Giải bài 14: Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô - Đinh - Tiền Lê (938-1009) - Sách lịch sử và địa lí 7 chân trời sáng tạo. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học..
1. Ngô Quyền dựng nền độc lập
Câu hỏi: Em hãy nêu những việc làm thể hiện ý thức độc lập tự chủ của Ngô Quyền trong xây dựng đất nước.
Câu trả lời:
Những việc làm thể hiện ý thức độc lập tự chủ của Ngô Quyền trong xây dựng đất nước:
- Năm 939, Ngô Quyền xưng vương, bỏ chức Tiết độ sứ và đóng đô ở Cổ Loa.
- Ngô Quyền đã thiết lập bộ máy chính quyền mới, vua đứng đầu triều đình, dưới có các chức quan văn, võ và cử tướng lĩnh trấn giữ các châu quan trọng ở địa phương.
2. Công cuộc thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và sự thành lập nhà Đinh
Câu hỏi:
- Vì sao gọi tình hình đất nước cuối thời Ngô là "Loạn 12 sứ quân"?
- Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước trong hoàn cảnh nào? Trình bày nét chính về công cuộc thống nhất đất nước của ông.
Câu trả lời:
- Tình hình đất nước cuối thời Ngô là "Loạn 12 sứ quân" vì sau khi Ngô Quyền mất, các con ông không đủ sức giữ vững chính quyền trung ương, một số hào trưởng địa phương nổi lên chiếm giữ các nơi. Đến năm 965, chính quyền nhà Ngô tan rã, đất nước lâm vào tình trạng cát cứ, gọi là "Loạn 12 sứ quân".
- Hoàn cảnh thống nhất đất nước và công cuộc thống nhất của Đinh Bộ Lĩnh:
+ Năm 965, nhà Ngô tan rã, đất nước lâm vào tình trạng cát cứ, rối ren.
+ Khi đó ở Ninh Bình có Đinh Bộ Lĩnh có tài cầm quân, đánh đâu thắng đó được nhân dân gọi là Vạn Thắng Vương. Nhờ có tài năng sáng suốt và sự dũng cảm, trong vòng 2 năm (966-967), ông đã sử dụng sức mạnh quân sự kết hợp với những biện pháp mềm dẻo để thu pục và dẹp yên 12 sứ quân thống nhất đất nước.
+ Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư, lấy niên hiệu là Thái Bình, đúc tiền "Thái Bình hưng bảo", khẳng định vị thế độc lập của Đại Cồ Việt.
3. Cuộc kháng chiến chống Tống thời Tiền Lê (năm 981)
Câu hỏi: Dựa vào lược đồ 14.9, em hãy mô tả nét chính về cuộc kháng chiến chống Tống thời Tiền Lê (năm 981).
Câu trả lời:
- Hoàn cảnh lịch sử:
+ Cuối thời Đinh, nội bộ triều đình lục đục, chia rẽ.
+ Năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị ám hại, Đinh Toàn nối ngôi khi mới 6 tuổi.
+ Nhà Tống nhân cơ hội lăm le xâm lược nước ta.
- Diễn biến:
+ Đầu năm 981, Hầu Nhân Bảo chỉ huy quân Tống theo hai đường thuỷ, bộ tấn công Đại Cồ Việt.
+ Lê Hoàn trực tiếp lãnh đạo kháng chiến, tổ chức mai phục, chặn đánh địch ở Lục Đầu Giang, Bạch Đằng, Tây Kết,...
- Kết quả:
+ Hầu Nhân Bảo tử trận, quân Tống đại bại phải rút về nước.
+ Đại Cồ Việt giữ vững được nền độc lập
4. Tổ chức chính quyền thời Đinh - Tiền Lê
Câu hỏi: Mô tả và nêu nhận xét về tổ chức chính quyền thời Đinh - Tiền Lê.
Câu trả lời:
Tổ chức chính quyền thời Đinh:
- Hoàng đế đứng đầu triều đình trung ương, giúp vua trị nước có các cao tăng và hai ban văn, võ.
- Đinh Tiên Hoàng cử tướng lĩnh thân cận giữ các chức vụ chủ chốt.
- Chính quyền địa phương gồm các cấp: đạo (châu), giáp, xã.
=> Bộ máy chính quyền được kiện toàn từ trung ương đến địa phương.
Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê:
- Vua đứng đầu chính quyền trung ương, phong vương cho các con và cử đi trấn giữ các nơi quan trọng.
- Thái sư, đại sư và các quan văn, võ giúp vua lo việc nước.
- Ở địa phương, năm 1002, vua đổi đạo thành lộ, phủ, châu, rồi đến giáp, đơn vị cơ sở là xã.
- Quân đội gồm 2 bộ phận: cấm quân và quân địa phương. Chính sách "ngụ binh ư nông" được thực hiện.
=> Nhà Tiền Lê đã tiến thêm một bước trong việc xây dựng chính quyền độc lập, tự chủ. Đó là sự hoàn thiện chính quyền ở trung ương, chia lại đơn vị hành chính cả nước, chú trọng xây dựng quân đội.
5. Đời sống xã hội, văn hóa thời Ngô - Đinh - Tiền Lê
Câu hỏi: Đời sống xã hội, văn hoá thời Ngô - Đinh - Tiền Lê có điểm gì nổi bật?
Câu trả lời:
- Về đời sống xã hội: xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê gồm hai bộ phận thống trị và bị trị, có địa vị chính trị và kinh tế khác nhau
+ Tầng lớp thống trị: vua, quan và một bộ phận nhà sư, đạo sĩ.
+ Tấng lớp bị trị: Nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì.
- Nông dân là lực lượng sản xuất chính, cày ruộng công làng xã.
- Nô tì là tầng lớp thấp nhất trong xã hội, số lượng ít, chủ yếu hầu hạ vua, quan.
- Về văn hoá:
+ Nho giáo chưa phát triển, Phật giáo được truyền bá rộng rãi.
- Chùa được xây dựng ở nhiều nơi.
- Nhà sư thường là người có học, được chính quyền và nhân dân tôn trọng, nhiều vị cao tăng tham gia quản lí đất nước, một số nhà sư mở lớp dạy học ở chùa.
+ Nhiều loại hình văn hoá dân gian phát triển, đặc biệt là hát chèo, đánh đu, đấu vật,...
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Câu hỏi phần luyện tập
Câu hỏi 1: Năm 939, Ngô Quyền xưng vương, chọn Cổ Loa làm kinh đô. Giải thích về quyết định này, nhiều ý kiến cho rằng Ngô Vương muốn tiếp nối truyền thống nước Âu Lạc xưa. Em có đồng ý với ý kiến này không? Vì sao?
Câu hỏi 2: Hãy hoàn thiện các thông tin ở cột sự kiện (A) tương ứng với (B) theo nội dung dưới đây.
|
|
Sự kiện (A) |
Ý nghĩa (B) |
|
a |
? |
Mở đầu thời kì nền độc lập |
|
b |
? |
Khởi xướng quá trình thống nhất đất nước |
|
c |
? |
Củng cố thống nhất đất nước |
Câu hỏi phần vận dụng
Câu hỏi 3: Hãy chọn và giới thiệu một nhân vật lịch sử đã có công dựng nước hoặc giữ nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê. Điều gì khiến em khâm phục, muốn học tập và noi gương nhân vật đó? Hãy nêu ý kiến và giải thích.