1. SÓNG ÂM
Câu hỏi 1. Tiến hành thí nghiệm 1:
a) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ.
b) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.
c) Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.
d) Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?
Hướng dẫn giải :
a) Cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ: âm thoa rung.
b) Cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ: mặt trống rung.
c) Chuyển động của dây đàn sau khi gảy: chuyển động qua lại vị trí đứng yên ban đầu. Cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn: dây đàn rung.
d) Đặc điểm gì giống nhau khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh: đều rung động qua lại vị trí cân bằng (hay vị trí đứng yên ban đầu).
Mở rộng
Câu hỏi 1. Thực hiện các hoạt động sau và chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong mỗi trường hợp.
a) Căng dây chun (dây thun) trên hộp rỗng như Hình a) rồi gảy vài lần vào dây chun.
b) Thổi vào còi (Hình b).
Hướng dẫn giải :
Bộ phận dao động phát ra âm thanh trong mỗi trường hợp:
a) Trường hợp a: dây chun.
b) Trường hợp b: còi.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Câu hỏi 2. Chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống mở đầu.
2. MÔI TRƯỜNG TRUYỀN ÂM
Câu hỏi 2. Tiến hành thí nghiệm 2 và trả lời các câu hỏi:
a) Học sinh A áp sát tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ không?
b) Học sinh A áp tai vào quyển sách có nghe rõ được tiếng gõ không?
Câu hỏi 3. Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm truyền được qua môi trường nào?
Câu hỏi 4. Đề xuất một thí nghiệm khác để chứng tỏ sóng ấm truyền được trong chất rắn.
Mở rộng
Câu hỏi 1. Nói chuyện qua "điện thoại dây"
Dùng hai cốc giấy đục một lỗ nhỏ giữa đáy cốc, rồi luồn một sợi dây đồng mảnh (dài khoảng 3 đến 4m) qua lỗ nối hai cốc giấy với nhau như hình bên. Học sinh B áp tai vào cốc giấy lắng nghe, trong khi bạn A đang nói nhỏ vào miệng cốc.
a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A không?
b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường nào?
Câu hỏi 2. Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển, người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích.
Câu hỏi 5. Tiến hành thí nghiệm 3 và trả lời các câu hỏi:
a) Sóng âm có truyền được trong nước không?
b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường nào?
3. Sự truyền sóng âm trong không khí
Luyện tập: Dựa vào nội dung giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái loa trong không khí (Hình 12.4), em hãy giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái trống trong không khí.
Vận dụng: Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm dưới đây khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.
BÀI TẬP
Câu hỏi 1. Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi hay ong khi bay sẽ phát ra tiêng vo ve. Tiếng vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào của chúng? Giải thích?
Câu hỏi 2. Nêu một ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng.
Câu hỏi 3. Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng giao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?
