Các chúa Nguyễn đã mở rộng lãnh thổ xác lập chủ quyền ở cả hai quần đảo Hoàng Sa Trường Sa bằng cách: đẩy mạnh khai thác vùng Thuận - Quảng để củng cố cơ sở cát cứ. Chính quyền tổ chức di dân đi khai hoang, cấp công cụ, lương ăn, lập thành làng, ấp ; tổ chức các hải đội xác lập chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Những nét nổi bật về tình hình nông nghiệp ở Đàng Trong và Đàng Ngoài thế kỉ XVI-XVIII:
Đàng ngoài :
- Thời Mạc Đăng Doanh no đủ được mùa
- Khi chiến tranh diễn ra:nông nghiệp bị phá hoại ,mất mùa, đói kém,sa sút nghiêm trọng dân phiêu bạt đói khổ
Đàng trong:
- Nông nghiệp phát triển rõ rệt ,hình thành tầng lớp địa chủ mới .
- Đầu thế kỷ XVIII nhân dân bắt đầu bần cùng nhưng ko nghiêm trọng như đàng ngoài
Nguyên nhân trong nông nghiệp ở Đàng Ngoài bị ngưng trện thì ở đàng Trong lại có phần phát triển:
Đàng trong:
- Các chúa nguyễn có nhiều chính sách khai hoang lập làng.
- Năm 1698 lập phủ gia định có thêm nhiều làng
- Đều kiện tự nhiên thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp
Trong khi đó đàng ngoài:
- Chính quyền trịnh ko quan tâm
- Do chiến tranh kéo dài nông nghiệp bị phá hoại