Giáo án PTNL bài Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân (tiếp)

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh.

 - Phương pháp: vấn đáp

- Thời gian: 5p 

GV dẫn dắt: Ngôn ngữ là tài sản chung, là phương tiện giao tiếp chung của cả cộng đồng xã hôị; còn lời nói là sản phẩm được cá nhân tạo ra trên cơ sở vận dụng các yếu tố ngôn ngữ chung và tuân thủ các quy tắc chung. Vấn đề này đã được chứng minh trong bài học lần trước, để củng cố lại kiến thức chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nội dung tiếp theo qua bài học ngày hôm nay.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

* Thao tác 1 : Tìm hiểu Quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân

GV giúp Hs nắm được mối quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân.

GV đưa ví dụ:

“ Khôn mà hiểm độc là khôn dại,

Dại vốn hiền lành ấy dại khôn”

       ( Nguyễn Bỉnh Khiêm).

Hói: Từ “ Khôn, dại” là từ quen thuộc, phổ biến nhưng lại được tác giả sử dụng có sáng tạo như thế nào?

VD/ SGK 35.

- Từ VD trên, chốt ý: Quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân?

HS trả lời

- Từ “ khôn, dại” xuất phát từ triết lí dân gian “ ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác” → ý thức chủ động, biết trước tình thế xã hội để chọn cách ứng xử đúng đắn.

-     Ngôn ngữ chung là cơ sở sản sinh ra lời nói

Lời nói cá nhân là kết quả hiện thực hóa của ngôn ngữ.

III/ Quan hệ giữa ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân

1/ Tìm ví dụ:

( Tìm thêm ví dụ).

2/ Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và lời nói cá nhân: đó là quan hệ giữa phương tiện và sản phẩm, giữa cái chung và cái riêng. Ngôn ngữ là cơ sở để tạo ra lời nói, ngôn ngữ cung cấp vật liệu và các quy tắc để tạo ra lời nói. Còn lời nói hiện thực hóa ngôn ngữ, tạo sự biến đổi và phát triển cho ngôn ngữ.

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

    Hướng dẫn HS làm bài tập để luyện tập củng cố. Đại diện trình bày.

Nhóm 1: Bài tập 1.

Nhóm 2: Bài tập 2.

Nhóm 3: Bài tập 3.

Nhóm 4: Bài tập 4.

* Bài 1.

Nách tường bông liễu bay sang láng giềng.

                                           ( Nguyễn Du )

- Nách -> góc, phần giao nhau giữa hai bức tường. Phuong th?c chuy?n nghia (?n d?)

* Bài 2.

              Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại.

- Xuân ( đi ): Tuổi xuân, vẻ đẹp con người.

- Xuân ( lại ): Nghĩa gốc- Mùa xuân.

  Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay.

- Vẻ đẹp người con gái.

                    Mùa xuân là tết trồng cây

  Làm cho đất nước càng ngày càng xuân.

- Muà xuân: Nghĩa gốc, chỉ mùa đầu tiên trong một năm.

- Xuân: Sức sống, tươi đẹp.

* Bài 3.

                   Mặt trời xuống biển như hòn lửa

                  Sóng đã cài then đêm sập cửa.

- Mặt trời: Nghĩa gốc, được nhân hóa

                    Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ

                    Mặt trời chân lý chói qua tim

- Mặt trời: Lý tưởng cách mạng.

            Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

           Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng.

- Mặt trời( của bắp ): Nghĩa gốc.

- Mặt trời ( của mẹ): ẩn dụ - đứa con.

* Bài 4.

 Từ mới được tạo ra trong thời gian gần đây:

- Mọm mằn: Nhỏ, quá nhỏ à Qui tắc tạo từ lấy, lặp phụ âm đầu.

- Giỏi giắn: Rất giỏi à Láy phụ âm đầu.

- Nội soi: Từ ghép chính phụà Soi: Chính

                                              à Nội: Phụ

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

- Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

- Phương pháp: Vấn đáp

- Thời gian: 3 phút

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ:

1. Người ta học tiếng mẹ đẻ chủ yếu qua:

A-Các phương tiện truyền thông đại chúng

 B- Sách vở ở nhà trường

C-Các bài ca dao, dân ca, những câu thành ngữ, tục ngữ,...

D-Giao tiếp hàng ngày trong gia đình và xã hội.

2. Nhà văn Nguyễn Tuân là người thích đi đây đi đó và đã có nhiều tùy bút kể về những chuyến đi của mình. Trong một tùy bút, tác giả dùng kết hợp ga bay thay cho sân bay. Điều đó chứng tỏ:

A-Tác giả cho rằng kết hợp sân bay là kết hợp không chuẩn.

B- Tác giả muốn mọi người dùng ga bay thay cho sân bay

C- Tác giả là một nhà văn lớn, một bậc thầy của ngôn ngữ tiếng Việt

D- Tác giả đã có một sáng tạo ngôn ngữ cá nhân dựa trên ngôn ngữ chung.

-   HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

Chọn phương án đúng.

HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG

- Mục tiêu: sưu tầm, mở rộng các kiến thức đã học

- Phương pháp: đàm thoại

- Thời gian: 3 phút

Hoạt động của GV - HS

Kiến thức cần đạt

GV giao nhiệm vụ: Sáng tác một bài thơ lục bát. Chỉ ra ngôn ngữ chung và lời nói cá nhân trong bài thơ đó.

-HS thực hiện nhiệm vụ:

-  HS báo  cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ:

-     Chỉ ra ngôn ngữ chung và ngôn ngữ cá nhân.

HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - DẶN DÒ ( 1 PHÚT)

 - Cho Hs đọc lại phần ghi nhớ SGK/ 35.

 - Hoàn thành các bài tập còn lại.

 - Chuẩn bị bài: Bài ca ngất ngưởng

_______________________________________________________________________________