Giải bài 32: Đại cương về hóa học hữu cơ - Sách hướng dẫn học Khoa học Tự nhiên 9 tập 2 trang 3. Sách này nằm trong bộ VNEN của chương trình mới. Dưới đây sẽ hướng dẫn trả lời và giải đáp các câu hỏi trong bài học. Cách làm chi tiết, dễ hiểu, Hi vọng các em học sinh nắm tốt kiến thức bài học..
A. Hoạt động khởi động
Kể tên các chất có trong thành phần các thực phẩm, đồ dùng dưới đây:
Các chất hữu cơ có ở xung quanh chúng ta, trong cơ thể sinh vật, trong các đồ dùng. Ví dụ: Gạo, khoai, sắn có tinh bột; thịt, cá có protein; cồn có rượu etylic; .... Vậy chất hữu cơ là gì? Có những loại chất hữu cơ nào? Chúng có đặc điểm cấu tạo và những tính chất gì?
Trả lời: Các chất có trong thành phần của các đồ dùng, thực phẩm trên là: Protein, tinh bột, etylic, chất xơ, ....
B. Hoạt động hình thành kiến thức
1. Khái niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ
Tiến hành thí nghiệm, quan sát hiện tượng, từ đó kết luận được thành phần nguyên tử của bông có chứa nguyên tố hóa học nào? Tại sao?
| Thí nghiệm | Hiện tượng - Giải thích |
Đốt cháy một nhúm bông, úp ống nghiệm phía trên ngọn lửa, khi ống nghiệm mờ đi, xoay lại rót nước vôi trong vào, lắc đều. Quan sát hiện tượng |
|
Tương tự như vậy, khi đốt cháy các hợp chất hữu cơ khác như cồn, nến, dầu hỏa ... đều tại ra khí $CO_2$. Như vậy có thể kết luận hợp chất hữu cơ luôn có chứa nguyên tố hóa học nào?
Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu sau để hoàn thành khái niệm về hợp chất hữu cơ:
Hợp chất hữu cơ là hợp chất của $.....(1)........$ (trừ $CO,\; CO_2,\; H_2CO_3$, muối cacbonat kim loại ...)
Đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi (sgk trang 5)
Câu hỏi: Hóa học hữu cơ nghiên cứu gì? Bao gồm các phân ngành nào?
Trả lời:
| Thí nghiệm | Hiện tượng - Giải thích |
Đốt cháy một nhúm bông, úp ống nghiệm phía trên ngọn lửa, khi ống nghiệm mờ đi, xoay lại rót nước vôi trong vào, lắc đều. Quan sát hiện tượng | Hiện tượng: Nước vôi trong bị vẩn đục. Giải thích: Khi bông cháy taọ thành khí cacbonic. Đổ nước vôi trong vào ống nghiệm thì có phản ứng hóa học sau xảy ra: $CO_2 + Ca(OH)_2 \rightarrow CaCO_3 + H_2O$ |
- Khi đốt các hợp chất hữu cơ khác, đều có khí $CO_2$, vậy có thể kết luận hợp chất hữu cơ luôn chứa cacbonic.
- Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (trừ $CO,\; CO_2,\; H_2CO_3$, muối cacbonat kim loại ...)
- Hóa học hữu cơ nghiên cứu: hợp chất hữu cơ và những biến đổi của chúng, bao gồm nhiều phân ngành như hóa tổng hợp, hóa polyme, hóa dầu mỏ, ...
2. Phân loại hợp chất hữu cơ
Đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi (sgk trang 5)
Câu hỏi: Cho biết các chất hữu cơ được chia thành mấy loại chính và dựa vào cơ sở nào?
Hợp chất hữu cơ được chia thành hai loại chính là Hidrocabon và Dẫn xuất của hidrocacbon dựa trên thành phần cấu tạo.
3. Đặc điểm cấu tạo hợp chất hữu cơ
Đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi (sgk trang 5)
Câu hỏi:
1. Hãy cho biết hóa trị của các nguyên tố C, H, O trong các hợp chất hữu cơ.
2. Liên kết trong hợp chất hữu cơ được biểu diễn như nào?
3. Các nguyên tử trong phân tử trong hợp chất hữu cơ có liên kết với nhau theo một trật tự nhất định không?
4. Trong phân tử hợp chất hữu cơ, các nguyên tử cacbon có thể liên kết trực tiếp với nhau không? Có những loại mạch cacbon nào?
Trả lời:
1. Cacbon hóa trị IV, hidro hóa trị I, oxi hóa trị II.
2. Mỗi liên kết trong hợp chất hữu cơ được biểu diễn bằng một gạch nối giữa hai nguyên tử.
3. Các nguyên tử trong phân tử liên kết với nhau không theo một trật tự nhất định.
4. Các nguyên tử cacbon có thể liên kết trực tiếp với nhau tạo ra mạch cabon. Có 3 loại mạch cacbon là mạch thẳng, mạch nhánh, mạch vòng.
4. Công thức cấu tạo
Quan sát công thức cấu tạo của các chất trong bảng sau và trả lời câu hỏi (sgk trang 6)
Câu hỏi: Những phát biểu nào sau đây đúng?
1. Công thức cấu tạo cho biết thành phần nguyên tử (Thành phần nguyên tố và số lượng nguyên tử của mỗi nguyên tố)
2. Công thức cấu tạo cho biết trật tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.
3. Công thức cấu tạo cho biết loại liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.
4. Công thức cấu tạo cho biết vị trí của các nguyên tử trong không gian.
Trả lời:
Các ý đúng là: 1, 2
B. Bài tập và hướng dẫn giải
C. Hoạt động luyện tập
Câu 1: Trang 7 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Dãy chất nào sau đây chỉ gồm các hợp chất hữu cơ?
A. $CH_4;\; C_6H_5NO_2;\; C_6H_{12}O_6;\; HCN$
B. $Al_4C_3;\;C_6H_6;\;CH_3COOH;\;CCl_4$
C. $C_2H_2;\; C_2H_5OH;\; (C_6H_{10}O_5)_n;\; CCl_4$
D. $C_2H_4;\; CO_2;\; C_3H_9N;\;CH_3Br$
Câu 2: Trang 7 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Dãy nào sau đây đều gồm các chất là dẫn xuất của hidrocacbon?
A. $CH_2Cl_2;\; CH_2Br-CH_2Br;\; NaCl;\; CH_3Br;\; C_2H_5OH$.
B. $CH_2Cl_2;\; CH_2Br-CH_2Br;\; CH_2=CHCOOH;\; CH_3Br;\; C_2H_5OH$
C. $CH_2Br-CH_2Br;\; CH_2=CH-Cl;\; CH_3Br;\; CH_3-CH_3;\; NaCl$
D. $Hg_2Cl_2;\; CH_2Br-CH_2Br;\; CH_2=CH-Cl;\; CH_3Br;\; CH_3-CH_3$
Câu 3: Trang 7 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Cho các phát biểu sau:
1. Tất cả các hợp chất chứa cacbon đều là hợp chất hữu cơ.
2. Tất cả các hợp chất hữu cơ đều là hợp chất của cacbon
3. Hợp chất hữu cơ đều dễ bay hơi và dễ tan trong nước.
4. Hợp chất hữu cơ khi cháy đều sinh khí cacbonic.
Phát biểu đúng là:
A. 1, 4
B. 1, 2, 3, 4
C. 2, 4
D. 2
Câu 4: Trang 8 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Cho các công thức cấu tạo:
$CH_3 - CH_2 - CH(OH) - CH_3$; $CH_3-CH_2-CH_2-CH_2-OH$
$(CH_3)_2CH-CH_2-OH$; $(CH_3)_2C(CO)-CH_3$; $CH_3-CH_2-CH_2-O-CH_3$
Các công thức cấu tạo trên ứng với
A. 1 chất
B. 2 chất
C. 4 chất
D. 5 chất
Câu 5: Trang 8 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Hãy chỉ ra những chỗ sai trong các công thức sau và viết lại cho đúng.
Biết clo hóa trị I.
Câu 6: Trang 8 khoa học tự nhiên 9 tập 2
a) Viết công thức cấu tạo của các chất có công thức phân tử sau:
$CH_4O;\; C_2H_6;\; C_2H_5Br;\; C_4H_{10};\; C_3H_8O$.
Biết brom hóa trị I.
b) Viết công thức cấu tạo mạch vòng của các chất có công thức phân tử sau: $C_3H_6;\; C_4H_8$
Câu 7: Trang 8 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Tính phần trăm khối lượng các nguyên tố trong đường mía (hay còn gọi là saccarozo) ($C_{12}H_{22}O_{11}$)
Câu 8: Trang 8 khoa học tự nhiên 9
Hợp chất hữu cơ X có % khối lượng C và H tương ứng bằng 40% và 6,67%, còn lại là O. Tỉ khối hơi của X so với $H_2$ là 30. Xác định công thức phân tử của X
Câu 9: Trang 8 khoa học tự nhiên 9 tập 2
Đốt cháy hoàn toàn 6 gam hợp chất hữu cơ A (chỉ chứa hai nguyên tố hóa học) thu được 10,8 gam nước.
a) Tính phần trăm khối lượng các nguyên tố trong phân tử A
b) Xác định công thức phân tử của A, biết A có khối lượng mol là 30.
D. Hoạt động vận dụng
Hãy kể ten các chất hữu cơ trong các thực phẩm và vật dụng e sử dụng hàng ngày.