Giải bài 5: Ngân sách nhà nước - Sách giáo dục kinh tế và pháp luật 10 cánh diều. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học..
Mở đầu
Theo em, các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn nào? Em hãy chia sẻ ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư đó đối với sự phát triển của giáo dục đào tạo.
Hướng dẫn giải:
* Các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn:
- Ngân sách nhà nước.
- Ngân sách địa phương.
- Ngân hàng Chính sách.
- Ngân sách địa phương.
* Ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư:
- Xây dựng thêm phòng học cho giáo dục mầm non và phổ thông để xóa phòng học tạm thời, xây dựng các phòng học bộ môn, phòng thí nghiệm, hỗ trợ đầu tư xây dựng trường trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề trọng điểm ở các địa phương…
- Chính sách miễn, giảm học phí và hỗ trợ chi phí cho học sinh, sinh viên nghèo; kinh phí hỗ trợ phát triển giáo dục mầm non; kinh phí hỗ trợ phát triển giáo dục đối với con em đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa; kinh phí hỗ trợ học bổng và hỗ trợ phương tiện, đồ dùng học tập thực hiện chính sách giáo dục đối với người khuyết tật…
- Tạo điều kiện cho hàng triệu học sinh, sinh viên thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập và lập nghiệp.
Khám phá
1. Khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Ngày 13/11/2021, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 34/2021/QH15 về dự toán ngân sách nhà nước năm 2022. Theo đó:
a) Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản nào? Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận nào?
b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian bao lâu?
c) Cơ quan nhà nước nào có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước?
d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích gì?
Hướng dẫn giải:
a) Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản:
- Tổng thu ngân sách nhà nước.
- Tổng chi ngân sách nhà nước.
- Bội chi ngân sách nhà nước
* Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận:
- Ngân sách Trung ương.
- Ngân sách địa phương.
b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian nhất định (1 năm).
c) Cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước là Quốc hội.
d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích: Đảm bảo về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
2. Vai trò của ngân sách nhà nước
Em hãy đọc đoạn hội thoại và trả lời câu hỏi
Nhóm của Tuấn thảo luận với nhau về vai trò của ngân sách nhà nước. Một số ý kiến được đưa ra đề thảo luận như sau:
- Tuấn: Theo tớ, nguồn tiền được huy động vào ngân sách nhà nước là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình.
- Dũng: Nói như cậu cũng đúng, nhưng mình thấy ngân sách nhà nước còn được dùng để điêu tiết thu nhập: Nhà nước thu thuế của người có thu nhập cao, cho các hộ nghèo vay vốn để phát triển kinh tế nhằm giảm khoảng cách giàu nghèo trong xã hội.
- Nghĩa: Chưa hết đâu, tớ còn đọc được thông tin Nhà nước sử dụng ngân sách để đầu tư phát triển kinh tế, bình ổn giá cả hàng hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng như trường học, bệnh viện,...
- Hạnh: Tớ xem tivi thấy năm vừa qua, Nhà nước còn đầu tư ngân sách cho việc tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh để bảo vệ Tổ quốc,...
a) Em hãy nhận xét các ý kiến trong đoạn hội thoại. Nếu em tham gia vào hội thoại đó, em hãy cho biết ý kiến của mình về vai trò của ngân sách nhà nước.
b) Em hãy sơ đồ hoá vai trò của ngân sách nhà nước đối với sự phát triển của đất nước.
3. Quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Luật Ngân sách nhà nước số 83/201 5/QH13 quy định quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước như sau:
Điều 34. Quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước
1. Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.
2. Trường hợp được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vốn và kinh phí theo dự toán được giao thì phải quản lí, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính.
3. Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.
4. Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính — ngân sách theo quy định của pháp luật.
a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước là gi?
b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có những quyền gì?
Luyện tập
Câu 1. Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến nào sau đây? Vì sao?
A. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước được thiết lập hằng năm do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để Nhà nước điều tiết kinh tế và bình ổn giá cả.
B. Ngân sách nhà nước là dự toán các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để chi trả các khoản chỉ tiêu của Nhà nước.
C. Ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong một thời gian nhất định.
D. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Câu 2. Nội dung nào sau đây không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước? Vì sao?
A. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.
B. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
C. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.
D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.
Câu 3. Em hãy đọc thông tin sau và trả lời câu hỏi
Báo cáo của Bộ Tài chính cho biết, giáo dục nghệ nghiệp là bộ phận của hệ thống giáo dục quốc dân. Hằng năm, ngân sách nhà nước đêu ưu tiên bó trí kinh phí cho lĩnh vực giáo dục đào tạo và dạy nghẻ đâm bảo tỉ lệ theo quy định tại Nghị quyết số 29-NQ/TW về đối mới căn bản, toàn diện giao dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Cụ thể, thường xuyên ngân sách nhà nước cho giáo dục, đào tạo và dạy nghề năm 2019 là 244 835 tỉ đồng, bằng 24,49% tổng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (ngân sách trung ương 28 335 tỉ đồng, ngân sách địa phương 216 500 tỉ đồng); năm 2020 là 258 750 tỉ đồng, bằng 24,49% tổng chi thường xuyên ngân sách nhà nước (ngân sách trung ương 30 250 tỉ đồng, ngân sách địa phương 228 500 tỉ đồng).
(Theo Thời báo tài chính Việt Nún, ngày 12/5/2020)
a) Tại sao Nhà nước chi ngân sách cho công tác giáo dục nghề nghiệp?
b) Vai trò của ngân sách nhà nước ở đây là gì?
Câu 4. Em hãy đọc tình huồng dưới đây và trả lời câu hỏi
Bà X có thu nhập thuộc diện phải nộp thuế vào ngân sách nhà nước nhưng bà đã kê khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách. Biết hành vi của mẹ là sai, Q đã khuyên mẹ nên thực hiện đúng quy định của pháp luật về ngân sách.
a) Em hãy nhận xét việc làm của bà X trong tình huống trên.
b) Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm của Q? Vì sao?
Vận dụng
Câu 1. Em hãy tìm hiệu việc chỉ ngân sách địa phương tại nơi em sinh sông cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo; chia sẻ kết quả tìm hiểu với các bạn.
Câu 2. Viết bài luận ngắn (khoảng 300 từ) thể hiện quan điểm của em về một hành vi vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước mà em biết.